Rosyjska inwazja na Ukrainę od kilku dni dominuje w wiadomościach. Dlatego patrzymy wstecz, żeby zrozumieć długą historię sporu między sąsiednimi krajami.

Trudna historia Ukrainy. Dlaczego kraj jest w tak niekorzystnej pozycji?

Dziedzictwo obu państw liczy ponad tysiąc lat i sięga czasów, kiedy Kijów, obecna stolica Ukrainy, był centrum pierwszego słowiańskiego państwa, Rusi Kijowskiej, kolebki zarówno Ukrainy, jak i Rosji. W 988 r. Włodzimierz I Wielki został ochrzczony w mieście Chersonez Taurydzki na Krymie, przyjmując prawosławie. Według niedawnego oświadczenia Władimira Putina od tego momentu „Rosjanie i Ukraińcy to jeden naród, jedna całość”.

Mimo to przez ostatnie 10 wieków Ukraina była wiele razy dzielona przez konkurujące ze sobą mocarstwa. W XIII wieku wojownicy mongolscy ze wschodu podbili Ruś Kijowską, z kolei w XVI wieku z zachodu najechały ją wojska polskie i litewskie. W XVII wieku na skutek wojny między Rzecząpospolitą Obojga Narodów a caratem Rosji ziemie położone na wschód od Dniepru trafiły pod kontrolę cesarstwa rosyjskiego. Wówczas Wchód uznano za „lewobrzeżną” Ukrainę, a ziemie na zachód od Dniepru, czyli „Prawego Brzegu”, były rządzone przez Polskę.

Ponad sto lat później, w 1793 roku, prawobrzeżna (zachodnia) Ukraina została zaanektowana przez Imperium Rosyjskie. Następnie w ramach polityki rusyfikacji zakazano używania i studiowania języka ukraińskiego, a mieszkańcy byli zmuszani do przejścia na prawosławie.

W XX wieku Ukraina doznała jednych z największych traum w swojej historii. Po rewolucji komunistycznej w 1917 r. była jednym z wielu państw toczących brutalną wojnę domową. W 1922 r. została w pełni wchłonięta przez Związek Radziecki. Niedługo później głód doprowadził do śmierci milionów Ukraińców. Następnie Stalin sprowadził dużą liczbę Rosjan i obywateli innych krajów sowieckich – wielu z nich nie znało języka ukraińskiego i miało niewiele związków z regionem – aby pomóc w ponownym zaludnieniu tego terytorium.

Te wydarzenia historyczne doprowadziły do trwałych linii podziału. Ze względu na to, że wschodnia Ukraina znalazła się pod rosyjskim panowaniem znacznie wcześniej niż zachodnia, jej mieszkańcy mają silniejsze więzi z Rosją i chętniej popierają rosyjskich przywódców. Dla kontrastu, zachodnia część Ukrainy przez wieki była pod panowaniem europejskich mocarstw, takich jak Polska i Cesarstwo Austro-Węgier. Dlatego też Ukraińcy na zachodzie mają tendencję do popierania polityków skłaniających się ku Zachodowi. Przejawia się to również w tym, że mieszkańcy wschodu w większości znają język rosyjski i wyznają prawosławie, podczas gdy na zachodnie dominuje język ukraiński i katolicyzm.

Podziały w Ukrainie trwają od lat

Po upadku Związku Radzieckiego w 1991 r. Ukraina stała się niepodległym państwem. Zjednoczenie kraju okazało się jednak trudnym zadaniem. Steven Pifer, były ambasador USA w Ukrainie, mówi, że „poczucie ukraińskiego nacjonalizmu nie jest tak głębokie na wschodzie, jak na zachodzie”. Transformacja ustroju na demokratyczny i pojawienie się kapitalizmu było bolesne i chaotyczne, a wielu Ukraińców, zwłaszcza na wschodzie, tęskniło za względną stabilnością minionych czasów.

„Największy podział występuje między tymi, którzy bardziej życzliwie patrzą na rosyjskie rządy imperialne i sowieckie, a tymi, którzy postrzegają je jako tragedię”, mówi Adrian Karatnycky, ekspert ds. Ukrainy i były członek Rady Atlantyckiej Stanów Zjednoczonych. Te różnice widać było podczas Pomarańczowej Rewolucji w 2004 r., kiedy tysiące Ukraińców manifestowało na rzecz większej integracji z Europą.

– Podział jest zauważalny także na mapie ekologicznej. Południowa i wschodnia część Ukrainy jest porośnięta stepami, dominuje żyzna gleba uprawna. Z kolei północ i zachód są bardziej zalesione – mówi Serhii Plokhii, profesor historii na Harvardzie i dyrektor Ukraińskiego Instytutu Badawczego.

Jak dodaje, mapa przedstawiająca rozgraniczenie między stepem a lasem, jest „uderzająco podobna” do politycznych map, na których widać preferencje wyborców w ukraińskich wyborach prezydenckich w 2004 i 2010 roku.

Ukraina obecnie

Anektowanie Krymu przez Rosję w 2014 r., a następnie powstania separatystów w regionie Donbasu doprowadziły do proklamowania wspieranych przez Rosjan republik ludowych Ługańska i Doniecka. Dziś rosyjskie wojska ponownie gromadzą się na granicach Ukrainy, które odzwierciedlają burzliwą historię kraju ( tekst został opublikowany w oryginale 18 lutego 2022 r. - przyp. red.).

Opracowanie: Mateusz Łysiak

Źródło: National Geographic