Wywodzący się z dynastii Piastów Mieszko II Lambert był drugim w kolejności koronowanym królem Polski. Urodził się około roku 990. Panował w latach 1025–1034. Doświadczenie polityczne zdobył przy boku swojego ojca, Bolesława Chrobrego, uczestnicząc w długotrwałym konflikcie zbrojnym z Rzeszą Niemiecką. W 1013 roku zawarł małżeństwo z Rychezą, córką palatyna reńskiego i siostrzenicą zmarłego cesarza Ottona III.
Małżeństwo z księżniczką reńską
Według zapisów z klasztoru Brauweiler, przyszły król Polski Mieszko II wysłał do palatyna reńskiego Ezzona poselstwo z wystawnymi darami, odpowiadającymi jego królewskiemu stanowi. W ten sposób prosił o rękę Rychezy, pierworodnej córki władcy. Ezzo miał równorzędny status z księciem terytorialnym i był wpływowym liderem opozycji lotaryńskiej przeciwko Henrykowi II. Poprzez to małżeństwo Piastowie stali się częścią rodziny cesarskiej, zyskując pozycję równą lub nawet wyższą niż pierwsze rody Rzeszy.
Rok po ślubie, w 1014, Mieszko został emisariuszem ojca do Czech. Jego zadaniem było przekonanie księcia Udalryka do sojuszu przeciw Henrykowi II. Misja nie powiodła się. Udalryk uwięził Mieszka i wydał królowi Niemiec. Według kronikarza Thietmara przyszły król Polski został uwolniony dzięki interwencji saskich możnowładców, ręczących za niego własnym majątkiem.
Koronacja Mieszka II Lamberta
Otrzymał koronę w 1025 roku, w tym samym, co Bolesław Chrobry, który formalnie został królem zaledwie dwa miesiące przed swoją śmiercią. Uroczystość miała miejsce w katedrze gnieźnieńskiej. Koronę na skronie nowego władcy włożył arcybiskup gnieźnieński Hipolit.
Mieszko II Lambert / ryc. Jan Matejko, Wikimedia Commons, public domain
Mieszko II odziedziczył po Chrobrym duże państwo. Obejmowało nie tylko większość ziem państwa gnieźnieńskiego założonego przez Mieszka I (z wyjątkiem Pomorza Zachodniego), ale także Milsko, Łużyce, Morawy i Grody Czerwieńskie. Jego panowanie zapowiadało się na naprawdę udane. Sam król budził podziw współczesnych. Był pierwszym władcą Polski, który potrafił czytać i pisać, władał niemieckim, łaciną i greką.
Wojny polsko-niemieckie
W roku 1028 Mieszko II wraz ze swoimi wojskami zaatakował niespodziewanie Saksonię. Według kronikarzy zniszczenia były tak rozległe, że „po przejściu wojsk Mieszka nawet trawa nie rosła”. To wywołało kolejną wojnę polsko-niemiecką, którą Polacy ostatecznie przegrali.
Jednakże na początku Mieszko II odnosił zwycięstwa. W 1029 roku udało mu się nawet odeprzeć odwetową wyprawę cesarską, która zatrzymała się pod Budziszynem na Połabiu. Mimo wysiłków cesarza Konrada II, nie udało mu się zdobyć tego grodu. Władca zdecydował się na powrót do domu, zapowiadając zorganizowanie kolejnej wyprawy przeciwko Polsce w przyszłym roku.
Jednak zamiast na Polskę, Konrad II w ostatniej chwili skierował swoje siły przeciwko Węgrom. Nie zdołał ich jednak pokonać. Wiosną 1031 roku zawarto pokój, który zakładał wycofanie się Niemców z zachodniego brzegu Morawy.
Niechęć Konrada II do Mieszka II
To umożliwiło Konradowi II rozpoczęcie przygotowań do swojej ostatniej wyprawy przeciwko Mieszkowi II. Wojna Niemców z państwem Piastów trwała jedynie przez trzy tygodnie – od września do października. Cesarz dysponował w 1031 roku jedynie niewielkim wojskiem, werbowanym głównie na terenie Saksonii.
Dlaczego Mieszko II tym razem zdecydował się poddać wrogowi, skoro wcześniej odnosił głównie sukcesy? Koronacja Mieszka II Lamberta w 1025 roku nie została przyjęta w Niemczech zbyt dobrze. Oskarżano go o nielegalne przejęcie władzy, ponieważ nie uzyskał uprzedniej zgody cesarza Konrada II na koronację. Król jednak nie przejmował się tymi zarzutami i zaczął ingerować w sprawy niemieckie. To podkreślało jego niezależność od cesarstwa.
Mieszko II kontra Bezprym
Mieszko nie był pierworodnym synem Chrobrego. To Bezprym, który urodził się ze związku Bolesława i bliżej nieznanej węgierskiej arystokratki, przyszedł na świat jako pierwszy. Powinien więc być tym, który odziedziczy tron. Jednak był nieposłuszny, trudny do okiełznania. Bolesław zdecydował, że to Mieszko przejmie po nim władzę. Bezprym i najmłodszy syn Otton zostali wygnani z Polski. Co nie znaczy, że uznali władzę Mieszka. Przeciwnie. Ich spór doprowadził do upadku młodego państwa.
Spiskowali zarówno z Niemcami, jak i wikińskim państwem, które rozrosło się w Ruś Kijowską. W 1031 roku w wyniku wspólnego ataku wojsk niemieckich i Rusińskich, podburzanych przez Bezpryma i Ottona, Mieszko II Lambert musiał uciekać z kraju.
To, co się wówczas wydarzyło, można śmiało uznać za pierwszy w historii rozbiór państwa polskiego. Polska utraciła znaczne terytoria na rzecz Niemiec i Rusi Kijowskiej. Symbolicznie konflikt ten zakończył okres mocarstwowej pozycji państwa, która została ugruntowana za czasów Bolesława Chrobrego.
Utrata władzy na rzecz Bezpryma
Ucieczka Mieszka nie powiodła się. Król Polski został schwytany i uwięziony w Czechach. Według relacji Galla Anonima został tam poddany okrutnej kastracji poprzez obwiązanie jąder rzemieniami.
Mieszko II / ryc. Farjat, Benoit (1646-1724), Polona, public domain
Władzę w państwie przejął Bezprym. Jego rządy były pełne przemocy. Zachowane dane wskazują, że Bezprym nakazał wymordowanie wielu możnych, po czym przekazał ich majątki dawnym wikingom. Jego panowanie było krótkie. Zakończył życie rok później zabity przez jednego ze swoich dworzan.
Ten krótki okres panowania zakończył epokę mocarstwa, zapoczątkowaną przez Bolesława Chrobrego. Kilka lat później nowy książę Kazimierz został przepędzony, a władza centralna uległa całkowitemu rozkładowi.
Powrót Mieszka II na tron
W 1032 roku nad Wisłę powrócił Mieszko II i odzyskał tron. Jednakże pod presją cesarza niemieckiego Konrada II musiał podzielić się władzą z młodszym bratem, Ottonem, oraz innym krewnym, Dytrykiem. Niemiecka kronika podaje, że Mieszko miał zrzec się tytułu króla Polski. Jednak w Polsce nie zaakceptowano tego faktu, nadal nazywając go królem.
Jego panowanie nie trwało już długo. Zmarł śmiercią naturalną 10 lub 11 maja 1034 roku. Został pogrzebany w katedrze poznańskiej. Władzę po nim przejął Kazimierz zwany Odnowicielem.
