Większość ssaków nie ma ruchomych, wrażliwych na dotyk i czucie opuszek palców. Nie są im one jednak potrzebne do szczęścia. Ich funkcje przejęły bowiem włosy czuciowe, czyli wibrysy. To dzięki nim część zwierzaków jest w stanie eksplorować otoczenie i szukać pożywienia.
Naukowcy od lat badają na myszach i szczurach laboratoryjnych to, jak sygnały z wibrysów dostają się do mózgu. Dopiero teraz zdano sobie jednak sprawę, że ich konstrukcja i funkcjonowanie są równie złożone, co w przypadku ludzkich palców. Niektóre gryzonie wykorzystują włosy czuciowe do skanowania otoczenia. Potrząsają wówczas wibrysami, co jest jednym z najszybszych ruchów wykonywanych przez ssaki. Myszy na przykład potrafią zatrząść wąsami nawet do 25 razy na sekundę. Oczywiście zwierzęta nie poruszają włosami czuciowymi cały czas w ten sam sposób i z tą samą prędkością. Badacze postanowili sprawdzić, czy jest to zależne od czynności poznawczej.
Tak lwy morskie eksplorują świat
Aby odpowiedzieć na nurtujące pytania, naukowcy przyjrzeli się lwom morskim. Dlaczego wybrali akurat ten gatunek? To proste. Płetwonogie mają szczególnie grube i długie wibrysy, dzięki czemu łatwiej je obserwować niż u mniejszych ssaków, takich jak myszy. Ich włosy czuciowe są też zdecydowanie bardziej wrażliwe niż u innych zwierząt. Dzięki nim lwy morskie czy foki potrafią wykrywać tekstury i kształty z taką samą czułością jak opuszki palców u ludzi. Zwierzęta mają jednak przewagę, ponieważ nie tracą tej zdolności nawet w zimnej wodzie, kiedy nam drętwieją palce.
Do eksperymentu wybrano samicę lwa morskiego nazwaną Lo. Wcześniej zwierzę zostało przeszkolone w rozróżnianiu tekstur, używając tylko wibrysów. Lo miała do wykonania kilka zadań. Najpierw musiała wskazać obiekt w kształcie ryby o konkretnej teksturze, a następnie wielkości. Prawie wszystkie polecenia ukończyła z powodzeniem. Przez cały czas była nagrywana. Analizując materiał wideo, naukowcy zwrócili uwagę na to, że Lo wykonywała specyficzne ruchy wibrysami, kiedy badała poszczególne przedmioty. Autorzy badań porównali je do strategii ruchowych przypisywanych opuszkom palców. Potrząsanie włosami czuciowymi różniło się w zależności od tego, jaką informację chciało uzyskać zwierzę.
Naukowcy zaobserwowali podobne zachowania u innych lwów morskich, co wskazuje na to, że są typowe dla całego gatunku.
Wibrysy lwów morskich jak opuszki palców
Najlepiej zrozumiemy złożoność ruchów i funkcji wibrysów, jeśli przyjrzyjmy się temu, jak działają opuszki palców u ludzi. Ściskamy lub popychamy przedmioty, żeby ocenić ich miękkość, dotykamy krawędzi przedmiotów, aby ocenić rozmiar i kształt. Przesunięcie palcami po powierzchni pozwala nam z kolei poczuć tekturę. Różnorodna strategia ruchów oznacza, że mamy wysoki poziom kontroli nad naszą percepcją zmysłową. Lwy morskie i niektóre inne ssaki uzyskują te same informacje o przedmiotach, skanując je właśnie czułymi, ruchomymi wibrysami.
Autorzy badań podkreślają, że ich odkrycie może odegrać kluczową rolę w rozumieniu kontroli ruchu zwierząt, a także ich percepcji i zdolności poznawczych. Bardzo możliwe, że inne zwierzęta również zmieniają ruch włosów czuciowych w zależności od czynności poznawczej. Obecnie naukowcy przyglądają się funkcjonowaniu wibrysów u wydr.
Płetwonogie wciąż zaskakują naukowców. Jak niedawno ustalono, już najmłodsze foki wiedzą, co zrobić, żeby nie dać się zagłuszyć. U badanych osobników zaobserwowano zachowania podobne do ludzkich. Może nam się wydawać, że jesteśmy wyjątkowi, ale wiele badań dowodzi, że zachowania przypisywane niesłusznie wyłącznie ludziom, można zaobserwować także u innych gatunków zwierząt.
