Kraków znany jest z wielu różnych atrakcji, ale to Kopiec Kościuszki jest tym, który dominuje dumnie nad pejzażem miasta. Największy z krakowskich kopców ma 34 m wysokości i 73 m średnicy. Turyści wchodzą na sam szczyt, by podziwiać największą panoramę miasta i okolic. Z wyjątkiem kilku dni w roku, zwiedzanie kopca jest płatne. Bilet normalny kosztuje 24 zł.
Jak zaprojektowano Kopiec Kościuszki?
Po śmierci Tadeusza Kościuszki zdecydowano się uczcić pamięć bohatera narodowego za pomocą reprezentacyjnego pomnika. Senat Rzeczpospolitej Krakowskiej zatwierdził w 1820 r. plany budowy wielkiego kopca. Forma ta miała się odwoływać do pozostałych starych kopców krakowskich i stanowić symboliczny grobowiec przywódcy insurekcji. Wybrano też ten pomysł ze względu na niski koszt przedsięwzięcia.
Najważniejszą jednak ideą, która zadecydowała o wyborze formy kopca, było planowana budowa go rękami całego narodu. Każdy przyjezdny mógł dowolnie dorzucić trochę ziemi. Autorami projektu byli dwaj Feliksowie Radwańscy – syn i ojciec. Starszy z nich był senatorem i cenionym architektem, znanym np. z założenia Plantów Krakowskich. Syn z czasem przejmował upiększanie projektów ojca. Podobnie było z Kopcem Kościuszki.
Kopiec Kościuszki – historia budowy
Inauguracja sypania kopca 16 października 1820 r. była majestatycznym wydarzeniem. Postawiono wtedy maszt z pnia jodły o wysokości 30 m. Sypanie rozpoczęła społeczność miasta. W ceremonii brali udział senatorowie, duchowieństwo, a także Niemcy i Żydzi. Obecność była niemalże obowiązkowa nawet dla przyjezdnych z zagranicy. Symboliczne zaczęcie sypania rozpoczęła nawet włoska śpiewaczka, będąca akurat w Krakowie. Wydarzeniu towarzyszyły pokazy iluminacyjne i sztuczne ognie.
„Sypanie Kopca Kościuszki” – obraz Jana Nepomucena Bizańskiego z 1838 r. / fot. Prisma/Universal Images Group via Getty Images
Już od samego początku projekt miał wielu darczyńców. W 1821 r. zatrudniono stałych robotników, którzy bardzo pracowicie przenosili ziemię nawet nocą. Byli to dwudziestoletni galicyjscy młodzieńcy, uciekający od poboru do wojska. Dobrowolnie do sypania włączali się mieszkańcy okolicznych gmin i wiosek: starcy, kobiety, dzieci, milicja Wolnego Miasta Krakowa, pracownicy Uniwersytetu Jagiellońskiego, prawnicy krakowscy.
Oczywiście trzeba pamiętać, że różne stowarzyszenia zobowiązywały się do nieodpłatnej pracy. Niektóre gminy po dotrzymaniu zobowiązania przestały udzielać się z własnej woli. Zadziwiająca może się wydawać skala darowizn. Tutaj znaczący wkład wnieśli przedstawiciele wszystkich klas społecznych, kahały żydowskie, cudzoziemcy, a nawet oficerowie stacjonujących w Krakowie wojsk austriackich.
Odwieczny problem kopca – stan techniczny
Niestety, wskutek owego „pospolitego ruszenia” sypanie kopca odbywało się mało fachowo. Plany inżynieryjne pierwotnego projektu zostały mocno zaniedbane. Dochodziło nawet do osunięć fragmentów kopca.
W celu polepszenia stanu technicznego sporządzony został nowy projekt. Miał on uzupełnić formę kopca, którą dzisiaj widzimy. Autorami byli architekt Szczepan Humbert i profesor matematyki Franciszek Sapalski. Na szczyt prowadziły kamienne ślimacze alejki z dwóch stron. Oficjalne zakończenie prac nastąpiło w 1823 r., ale wykończenia trwały jeszcze przez rok.
Kopiec jednak nadal sprawiał problemy. Tak naprawdę trwa to do dziś. Jest to spowodowane nieprzemyślanymi konsekwencjami luźnego sypania ziemi. Nawet na przestrzeni ostatnich lat trzeba było mocno ingerować w strukturę kopca, by zachować jego formę.
Wyjątkowość Kopca Kościuszki
Budowa Kopca Kościuszki była zakładana na okres sześciu lat, a dokonano jej w trzy lata. Ilość darowizn i dobrowolnego nakładu pracy może świadczyć, jak wielkie było zaangażowanie społeczne.
Kopiec Kościuszki w Dniu Flagi Rzeczypospolitej Polskiej / fot. Artur Widak/NurPhoto via Getty Images
Pod koniec okresu istnienia Rzeczpospolitej Krakowskiej (1815–1846) przewodniki zagraniczne po Krakowie wymieniały Kopiec Kościuszki jako jedną z trzech najważniejszych atrakcji miasta. Pozostałe dwie to Wawel i miejski dworzec kolejowy. Ten ostatni wyglądał wówczas inaczej niż dzisiaj – miał elementy neogotyckie.
Źródło: Ewa Danowska 2017, Jak powstawał Kopiec Kościuszki w Krakowie – jego dzieje w czasach Rzeczypospolitej Krakowskiej, Krakowski Rocznik Archiwalny, t:23
