Człowiek od zawsze potrzebował różnych form rozrywki, aby oderwać się od codzienności i rutyny. Nasi prehistoryczni przodkowie, którzy żyli m.in. w okresie paleolitu, tworzyli prymitywne instrumenty, na których grali. Poza tym śpiewali lub spędzali czas przy ognisku. Aztekowie i Majowie grali w ulamę, czyli zespołową grę w piłkę, którą uważa się za najstarszy sport na świecie. Najstarsze boisko zostało zbudowane ok. 1500 r. p.n.e.
Czy kamienne kule z Akrotiri to najstarsza gra planszowa w tej części świata?
Jednak to prawdopodobnie Mezopotamczykom zawdzięczamy idee gier planszowych. W I połowie XX wieku grupa brytyjskich archeologów odnalazła grobowce królewskie w starożytnym mieście Ur. Odkryto tam grę, która popularna była nawet 5000 lat temu. Komplet składający się z 14 pionków i planszy datowano na 2600 r. p.n.e. Uważa się, że królewska gra z Ur była prekursorem tryktraka.
Najnowsze badania naukowców z Uniwersytetu w Bristolu rzucają nowe światło na historię gier planszowych na świecie. Uczeni postanowili jeszcze raz przeanalizować 746 kamiennych kul, które kilkanaście lat temu odnaleziono w starożytnym mieście Akrotiri, na greckiej wyspie Santoryn. Datowanie radiowęglowe wykazało, że najstarsze mają ok. 4500 lat, a najmłodsze 3600. W badaniu wykorzystano sztuczną inteligencję.
Czy istnieje wzór, który potwierdza hipotezę o grze?
Kule są różnej wielkości, a żadna nie jest większa od piłki golfowej. Niektóre różnią się kolorem oraz rodzajem skały, z której je wykonano. Naukowcy postanowili podzielić kule na dwie grupy: mniejsze i większe. Zrobili to, by sprawdzić, czy można ustalić pewne wzorce.
Uczeni twierdzą, że kamienne płytki przypominające planszę z małymi wyżłobieniami, które odnaleziono w Akrotiri oraz innych starożytnych miastach regionu, mogą być częścią gry. Zaś kule mogły być umieszczane w tych drobnych otworach.
– Odkryliśmy, że kule można podzielić na dwie główne grupy. To potwierdza hipotezę, że mogły być używane jako żetony lub pionki w grze planszowej – twierdzi dr Christianne Fernée, współautorka badania. Uczona dodaje, że gdyby kamienie były używane np. do liczenia, grup byłoby znacznie więcej.
Kule odnajdowano w zestawach po kilkadziesiąt sztuk
Autorzy twierdzą, że starożytni mieszkańcy znad Morza Egejskiego i Śródziemnego zbierali lub specjalnie obrabiali znalezione kamienie, aby spełniały jasno określone kryteria. Co ciekawe, okazało się, że spośród wszystkich kul aż 621 zostało „przetworzonych”. Większość została wykonana z tufu wulkanicznego.
Interesujący jest również fakt, że kule w Akrotiri odnajdywano w zestawach po kilkadziesiąt sztuk. Wszystkie zestawy zostały odnalezione w fundamentach domów, które pochodziły z epoki brązu. Uczeni zastanawiają się, czy nie jest to forma rytualnego depozytu. Co również może potwierdzać, że starożytni traktowali kule bardzo poważnie.
Naukowcy zwracają również uwagę, że teoria o grze planszowej nie byłaby niczym zaskakującym. Z podobnego okresu pochodzi wiele starożytnych gier, jak chociażby wspomina wcześniej gra królewska z Ur, egipski senet, afrykańskie wari czy starochińska gra go. Uczeni z Uniwersytetu w Bristolu uważają, że jeśli hipoteza o grze z Akrotiri się potwierdzi, będzie to oznaczało, że mamy do czynienia z jedną z najstarszych gier planszowych w tej części świata.
