Była niska. Nawet bardzo niska. Na tyle niewielka, że zmieściła się w worku na pościel. To właśnie w ten sposób miała dostać się do pokoju wielkiego Juliusza Cezara. Chociaż najpopularniejszy film opowiadający o życiu królowej Egiptu, czyli „Kleopatra” z 1963 roku sugeruje, że piękność przyniesiono w dywanie, który rozwinięto przez Rzymianinem, to historycy nie zgadzają się z tą interpretacją. Ile wzrostu miała Kleopatra? Według współczesnych biografów mierzyła około 150, może 155 cm.
Czy królowa Kleopatra miała ciemną skórę?
Prawdopodobnie miała jasną skórę, którą przyciemniała specjalnymi kosmetykami, by bardziej upodobnić się do swoich poddanych. Kleopatra, choć rządziła państwem afrykańskim, była z pochodzenia Greczynką. Dynastia Ptolemeuszów rządziła Egiptem dzięki samemu Aleksandrowi Wielkiemu Macedońskiemu, który w 332 roku p.n.e. wypędził z Egiptu Persów. Jako pierwszy tron objął Ptolemeusz I Soter, bliski przyjaciel Aleksandra. To również on przeniósł stolicę państwa do nowego miasta założonego na cześć Macedończyka, czyli do Aleksandrii.
Niektórzy historycy sugerują jednak, że Kleopatra, a konkretnie Kleopatra VII, bo imię to przewijało się często wśród Ptolemeuszów, mogła mieć ciemny odcień skóry. Wiążą to z faktem, że nic nie wiemy o babce królowej. Nawet informacje o jej matce są dość skąpe, w związku z czym należy wziąć pod uwagę, iż mogły one pochodzić z Afryki.
Rzeźby przedstawiające Kleopatrę / fot. Sion Touhig/Newsmakers
Pozostaje pytanie: czy ostatnia królowa Egiptu była tak zachwycająca, jak portretujące ją Elizabeth Tylor czy Monica Bellucci? Zdania co do tego, jak wyglądała Kleopatra są podzielone.
Jak wyglądała Kleopatra zdaniem antycznych historyków
Rzymski historyk Kasjusz opisał Kleopatrę jako „kobietę o niezrównanej urodzie”. Była to wyjątkowo pochlebna opinia, szczególnie, że wielu współczesnych jej historyków oceniało urodę królowej jako przeciętną lub ciut powyżej przeciętnej. Niemniej jednak zauważyli, że jej piękno przykuwało wzrok, a postawa i sposób bycia królowej były wyjątkowo uwodzicielskie.
Grecki biograf Plutarch w „Żywotach sławnych mężów”, napisanych wiek po śmierci Kleopatry, przedstawił mniej pochlebny obraz królowej. „Albowiem jej piękno, jak nam powiedziano, nie było samo w sobie zupełnie nieporównywalne, ani takie, które uderzyłoby tych, którzy ją widzieli”. Plutarch jednak szybko zauważył „nieodparty urok” Kleopatry: słodki głos, perswazyjność i pobudzającą prezencję.
Jak Kleopatra zyskała opinię uwodzicielki?
Dziś wielu historyków, pod wpływem Sarah B. Pomeroy, ekspertki od roli kobiet w starożytnym świecie, podpisuje się pod teorią, że tak podkreślany seksapil Kleopatry był tylko jednym z jej atutów. Znacznie ważniejsze były inteligencja, wiedza, zdolność analitycznego myślenia i umiejętności strategiczne.
Wizerunek bezdusznej uwodzicielki prawdopodobnie wynika z narracji pierwotnie forsowanej przez Oktawiana Augusta. Innymi słowy, był to wynik czarnego PR-u, którym posłużył się młody przywódca, aby usprawiedliwić swoją rywalizację i konflikt z uwielbianym rzymskim generałem Markiem Antoniuszem.
Przedstawienie Antoniusza jako bezwolnego pachołka zimnej uwodzicielki z bogatego Egiptu było świetnym sposobem na zdyskredytowanie obojga. A także powodem, dla którego Oktawiusz mógł zaatakować zamożną krainę. Co więcej, obsadzenie Kleopatry w roli złej piękności wygodnie bagatelizowało jej kompetencje i znaczenie jako władczyni.
Portret i rzeźby królowej Kleopatry
Jedyny zachowany portret wykonany za życia Kleopatry znajduje się na monecie bitej za czasów jej panowania. Jest stosunkowo mało charakterystyczny. Choć historycy wskazują na wydatny, nieco haczykowaty „grecki” nos oraz mocno zarysowany podbródek. Trudno jest jednak powiedzieć, czy to faktycznie cechy charakterystyczne królowej, czy po prostu sposób pokazania jej, jaki wybrał artysta.
Popiersia Kleopatry / fot. Sion Touhig/Newsmakers
Wśród pozostałych portretów królowej wyróżnia się marmurowe popiersie z trzeciej ćwierci pierwszego wieku p.n.e.., które znajduje się w Muzeum Altes w Niemczech. Ta tak zwana berlińska Kleopatra przedstawia monarchinię w królewskim diademie, czyli w koronie przypominającej opaskę. Jej twarz jest otoczona lokami, a reszta jej włosów jest ułożona w stylu greckim. Oczy Kleopatry mają kształt migdałów. Chociaż tam również nos jest mocno zarysowany, jej rysy są delikatnie modulowane i odzwierciedlające jej inteligencję i urok.
Włosy Kleopatry są podobnie stylizowane na innym marmurowym popiersiu, tym razem znalezionym w 1784 roku, a obecnie wystawionym w watykańskim Muzeum Gregoriano Profano. Również na tym popiersiu jej rysy są na ogół miękkie, a usta pełne. Brakuje jej nosa, ale jego „ślad” na twarzy sugeruje, że był duży.
Kleopatra umiejętnie stosowała makijaż
Wiele wskazuje na to, że Kleopatra doprowadziła do perfekcji sztukę autoprezentacji. Nosiła charakterystyczny egipski makijaż, który mocno podkreślał oczy. Czarna kreska ciągnąca się od powiek ku skroniom sprawiała, że oczy władczyni wydawały się duże i tajemnicze.
Tę charakterystyczną kreskę wykonywano przy użyciu kohla: mieszaniny węgla drzewnego, tłuszczu i antymonu. Ten ostatni składnik jest środkiem dezynfekującym, naturalnym antyseptykiem chroniącym oko przed agresywnymi bakteriami, infekcjami grzybiczymi i pasożytami. A także przed konsekwencjami podrażnienia wywołanego przez słońce i wiatr niosący tumany pustynnego pyłu.
Uwodzicielski wygląd Kleopatry
Kleopatra używała też specjalnych kremów, perfum i nosiła bogato zdobione peruki. Znana była z zachwycających, przykuwających uwagę i uwodzicielskich strojów, które budziły zawiść rzymskich patrycjuszek. Królowa była też całkowicie wydepilowana, co było regułą w gorącym klimacie Egiptu. Tamtejsi notable, niezależnie od płci, regularnie poddawali się depilacji, zostawiając jedynie włosy na głowie oraz brwi i rzęsy.
Śmierć Kleopatry na XIX-wiecznym obrazie / fot. Imagno/Getty Images
Czy w takim razie popularny obraz Kleopatry jako skończonej piękności i femme fatale jest prawdziwy? Z danych historycznych wynika, że ostatnia królowa Egiptu bez wątpienia budziła ogromne emocje i pożądanie. Umiejętnie łączyła przymioty ducha i ciała z wybitną inteligencją. I nie przeszkadzał jej w tym haczykowaty nos jeśli rzeczywiście miała takowy.
Być może z czasem dowiemy się więcej o królowej Egiptu. Wciąż nie jest jasne, jak zginęła Kleopatra ani gdzie jest jej grobowiec. Faktem jest natomiast, że wciąż cieszy się ona popularnością. Np. w 2022 r. najczęściej sprawdzanym hasłem w Wikipedii była właśnie Kleopatra.
