Apostazja to hasło, które w ostatnim czasie zyskało ogromne zainteresowanie. W najpopularniejszej internetowej wyszukiwarce – Google – liczba zapytań o apostazję gwałtownie wzrosła. Co to jest apostazja i jak dokonać apostazji? – tego typu pytania trafiają do wyszukiwarki nawet kilkadziesiąt tysięcy razy dziennie.
Rosnące zainteresowanie apostazją w ostatnim czasie to pokłosie wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz protestów w obronie praw kobiet sprzed kilku lat. 22 października 2020 r. TK wydał wyrok, w którym orzekł, że jeden z zapisów tzw. kompromisu aborcyjnego jest niezgodny z Konstytucją RP. Chodzi o zapis zezwalający na przerwanie ciąży w przypadku ciężkich wad płodu.
Organizacje prokobiece podkreślały, że wyrok TK w praktyce oznacza całkowite zdelegalizowanie aborcji w Polsce. Wciąż żądają zawieszenia wyroku i organizują masowe protesty.
Część aktywistek i aktywistów nawoływała wówczas do wystąpienia z Kościoła katolickiego. Twierdzą bowiem, że to naciski ze strony Kościoła doprowadziły do ogłoszenie niekorzystnego dla praw kobiet wyroku. „Po raz kolejny to napiszę: nie ma innego rozwiązania, niż odejście z kościoła katolickiego” – napisała na Facebooku m.in. Sylwia Chutnik.
Czym właściwie jest apostazja? Jak jej dokonać? Jakie są konsekwencje wyjścia z Kościoła katolickiego i czy można ponownie stać się członkiem wspólnoty? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.
Apostazja – co to jest?
Apostazja (z greckiego odstąpienie, odstępstwo) to porzucenie wiary religijnej lub religii. W kościele katolickim apostazja oznacza oficjalne wystąpienie z Kościoła.
Osoba, która dokonuje apostazji to apostata, który „całkowicie porzuca wiarę chrześcijańską (występując z Kościoła katolickiego i wstępując do wspólnoty religijnej niechrześcijańskiej lub pozostając poza jakąkolwiek wspólnotą religijną)” – wyjaśnia Dekret Ogólny Konferencji Episkopatu Polski w sprawie wystąpień z Kościoła.
Jak dokonać apostazji?
Aby dokonać aktu apostazji, należy spełnić kilka wymogów formalnych. Nie wystarczy zaprzestać uczestnictwa w nabożeństwach, ponieważ z kościelnej machiny nie można wypaść samoczynnie.
Chcąc dokonać apostazji, musimy przygotować oświadczenie, a także załączyć kilka istotnych dokumentów. Po pierwsze apostazji może dokonać jedynie osoba pełnoletnia „zdolna do czynności prawnych, w sposób świadomy i wolny” – czytamy w dekrecie KEP. Po drugie – oświadczenie musi zostać złożone osobiście, w formie pisemnej, u proboszcza parafii właściwej dla swojego miejsca zamieszkania (stałego bądź tymczasowego). Oświadczenie przesłane pocztą lub elektronicznie nie zostanie uznane.
Akt apostazji
Oświadczenie o chęci dokonania apostazji, czyli woli wystąpienia z Kościoła katolickiego musi:
- Zawierać dane personalne odstępcy;
- Zawierać dane dotyczące daty i parafii chrztu (jeżeli chrzest miał miejsce w innej parafii powinno być dołączone świadectwo chrztu);
- W sposób nie budzący wątpliwości wyrażać wolę i motywację zerwania wspólnoty z Kościołem;
- Zawierać informację o tym, iż odstępca dokonuje tego aktu dobrowolnie, ze świadomością konsekwencji jakie ów akt pociąga za sobą;
- Być podpisane własnoręcznie przez odstępcę.
W trakcie składania oświadczenia musimy liczyć się z tym, że proboszcz przyjmujący pismo ma obowiązek sprawdzenia poprawności samego pisma oraz zawartych w nim danych, a także jest zobowiązany do przeprowadzenia „rozmowy duszpasterskiej” z apostatą.
Jeśli po rozmowie ksiądz upewnia się, że decyzja o apostazji została podjęta samodzielnie, bez przymusu i została przemyślana, zachowuje oświadczenie, a jego kopię przesyła do władz diecezji. Jeśli oświadczenie o apostazji zostało złożone w innej diecezji niż ta, w której miał miejsce chrzest, władze diecezjalne muszą przekazać pismo dalej.
Dopiero po tym czasie i po przeanalizowaniu oświadczenia, do parafii, w której ochrzczony był apostata wpływa informacja o decyzji byłego parafianina i prośba o dokonanie właściwego wpisu w księdze chrztu.
Apostata nie otrzymuje żadnego dokumentu poświadczającego dokonanie aktu apostazji. Może jedynie wystąpić o wydanie aktu chrztu, na którym nienaniesiona będzie notatka: „Złożył(a) formalne oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła katolickiego”.
Czym grozi apostazja? Konsekwencje takiej decyzji
Najważniejszą konsekwencją dokonania apostazji jest nałożenie na apostatę kary ekskomuniki, której skutkami kanonicznymi są:
- Niemożność sprawowania i przyjmowania sakramentów oraz sprawowania sakramentaliów,
- Zakaz ministerialnego udziału w obrzędach kultu (m.in. funkcji chrzestnego, świadka bierzmowania, świadka zawarcia małżeństwa, itp.),
- Zakaz wykonywania urzędów, posług i zadań w Kościele (kan. 1331 KPK);
- Zakaz przynależenia do publicznych stowarzyszeń, ruchów i organizacji kościelnych i katolickich (kan. 316 KPK);
- Pozbawienie pogrzebu kościelnego (kan. 1184 § 1 nr 1).
Zakaz przyjmowania sakramentów może zostać zawieszony w obliczu „zagrożenia śmierci”. „W takiej sytuacji, podlegający karze ekskomuniki może otrzymać sakramentalne rozgrzeszenie, przyjąć namaszczenie chorych i przystąpić do Komunii Świętej, jeżeli o to dobrowolnie poprosi i okaże postawę nawrócenia” – podaje KEP.
Kościół informuje też, że „pomimo wystąpienia z Kościoła niezniszczalny charakter, jaki wyciska sakrament chrztu świętego, pozostaje niezatarty, dlatego odstępca ma możliwość powrotu do pełnej wspólnoty Kościoła”
Aby odnowić więź z Kościołem ponownie należy złożyć pisemne oświadczenie, tym razem z prośbą o przywrócenie do wspólnoty.
Apostazja w Polsce
Według wyników badania CBOS, w latach 1992–2021 odsetek wierzących w Polsce spadł z 94% do 87,4%. Największy spadek zanotowano wśród młodych osób, między 18. a 24. rokiem życia (z 93% do 71%). I to właśnie młodzi najczęściej decydują się na akt apostazji.
Szczegółowe dane na temat liczby dokonanych apostazji nie są udostępniane do publicznej wiadomości przez władze Kościoła w Polsce. Jak podają nieoficjalne źródła, rekordowym pod względem przyjętych przez księży aktów apostazji były lata 2020 i 2021. To pokłosie protestów społecznych przeciwko wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego ws. aborcji.
