Przed czym chroni niebieski kolor domów w Radżastanie
Szukam dalej. Wyruszam do miasta, które robi piorunujące wrażenie na wielu podróżnikach. Indyjski Dźodhpur w Radżastanie z wyniosłym pałacem na wzgórzu, niegdyś było siedzibą maharadżów. Miasto leży na skraju pustyni Thar zwanej „Ziemią Śmierci”. Niegdyś wędrowały przez nią w kierunku portów w Gudźaracie karawany zwierząt objuczonych niebieskim kolorem pozyskiwanym z uprawianego w Indiach indygowca barwierskiego. Dziś nie występuje już on ani w stanie dzikim, ani na plantacjach, wyparty przez syntetyczny odpowiednik.
Choć tamtejsze karawanseraje, czyli zajazdy dla karawan, pełne były lazurytu z Afganistanu, Dźodhpuru nie barwiono ultramaryną czy powszechnie dostępnym indygo. Używano znacznie jaśniejszego barwnika, który tworzył niebieski kolor – siarczanu miedzi.
– Istnieje kilka wyjaśnień, dlaczego tak się działo. Po pierwsze błękit chłodzi od pustynnego skwaru, a do tego siarczan dodany do wapna chroni przed termitami, które w przeszłości niszczyły domy i sklepy – mówi mi Chanday Dubey, fotografka i pisarka z Bombaju zafascynowana miastem.
Wąskimi uliczkami między płaskimi domami przeciskają się krowy, kolejne warstwy farby łuszczą się na murach i spróchniałych belkach. Światło poranka złoci winkle i framugi. Gdy okazało się, że siarczan odstrasza szkodniki, zwyczaj malowania domów na kolor niebieski, przyjął się w całym starym mieście. Mimo to Chanday dziwi się:
– Zwykle wykorzystujemy swój dom, żeby podkreślić odrębność. To musiała być bardzo silna motywacja, skoro skłoniła wszystkich do takiej homogenizacji.
Symbolika koloru niebieskiego w religiach świata
Błękit wody w starożytnym Egipcie symbolizował kobietę, nieba – mężczyznę. Był zarezerwowany dla sufitów, a nie podłóg i kolumn, gdyż kojarzył się z niestabilną naturą wody. Kolor niebieski był też atrybutem starożytnych bogów, m.in. Zeusa, Jupitera, Wisznu, a w religii katolickiej – Matki Boskiej, która najczęściej przedstawiana jest w ikonografii w ubraniu właśnie w tym kolorze. W świątyniach chińskich też dominuje niebieski. Po całym arabskim świecie rozsiane są „błękitne meczety”, w tym najsłynniejszy, w Stambule. Pewnie byłoby ich jeszcze więcej, gdyby nie wysoka cena koloru niebieskiego pigmentu i fakt, że w niektórych kulturach barwa ta zarezerwowana jest dla sfery sacrum. Współcześnie, gdy zanikają tradycje ludowe, odcienie błękitu mają już głównie walor dekoracyjny.
Badania wykazały, że kolor niebieski należy do ulubionych barw Europejczyków i Amerykanów, a jednocześnie ci sami respondenci najmniej chętnie wybraliby go jako kolor swojego domu. Dziś dominacja tej barwy jest raczej ekstrawagancją, czego dowodem choćby dom w Klagenfurcie zaprojektowany przez Petera Kaschinga, będący formą artystycznej wypowiedzi. Trochę szkoda, bo psycholodzy dowiedli, że kolor niebieski najbardziej ze wszystkich kolorów uspokaja, jednocześnie pobudzając do twórczego myślenia.
