Ciekawostki o gadach zainteresują nie tylko posiadaczy żółwi, węży czy jaszczurek. Szacuje się, że na Ziemi żyje ponad 10 000 gatunków gadów. Jest to więc bardzo różnorodna grupa zwierząt. Jej przedstawicieli można spotkać na każdym kontynencie z wyjątkiem Antarktydy.
Co warto wiedzieć o gadach? Przede wszystkim są to organizmy zmiennocieplne. Wygrzewają się na słońcu, gdy ich temperatura spada i szukają cienia lub wody, gdy jest im gorąco.
Ciekawostki o gadach, o których nie wszyscy wiedzą
Gady to jedne z najdłużej żyjących zwierząt na świecie. W 2022 r. żółw Jonathan świętuje swoje 190. urodziny, co czyni go najdłużej żyjącym żółwiem w historii. Rekordzista urodził się przed wynalezieniem żarówki. Przeżył wielkie wydarzenia na świecie i przełomowe odkrycia. Skoro o historii mowa, gady pojawiły się po raz pierwszy w zapisie kopalnym 315 milionów lat temu.
Inne gadzie ciekawostki:
- Gady nie mają gruczołów potowych, przez co nie są wilgotne, a ich skóra jest zwykle chłodna i sucha.
- Łuski węża są z keratyny, tej samej substancji, z której powstają nasze włosy i paznokcie.
- Niektóre gatunki gekonów mogą gubić ogony w obronie. Kiedy drapieżnik chwyta ogon, gekon może „odczepić” ogon i uciec.
- Większość gatunków węży składa jaja. Niektóre gatunki są jednak żyworodne.
- Serca węży, jaszczurek i żółwi mają zazwyczaj trzy komory. Dla porównania, ludzkie serca są czterokomorowe.
Najważniejsze informacje o gadach
Niektóre gady, tak jak żółwie czy węże, mogą być zwierzętami domowymi. Większość ludzi kojarzy je jednak z dzikimi gatunkami żyjącymi na wolności. Część z nich rzeczywiście jest niebezpieczna. Inne wydają się groźne tylko z wyglądu. Aby oswoić gady, warto poznać je lepiej. W tym celu wcale nie trzeba kupować do domu terrarium. Wystarczy mieć podstawową wiedzę.
Gady to oddychające powietrzem kręgowce pokryte specjalną skórą złożoną z łusek, płytek kostnych lub kombinacji obu. Należą do nich krokodyle, węże, jaszczurki, żółwie morskie i żółwie lądowe. Wszystkie regularnie zrzucają zewnętrzną warstwę skóry. Ich metabolizm zależy od temperatury otoczenia.
Rozmnażanie gadów jest w pewnym stopniu uzależnione od temperatury. Młode wykluwają się kilka dni lub miesięcy po złożeniu jaj. Temperatura gleby jest w tym czasie krytyczna: określa, ile małych będzie samcami, czy samicami. Młode gady są w stanie chodzić i pływać już po kilku godzinach od urodzenia.
Gady w Polsce
W Polsce żyje tylko jeden jadowity gatunek węży. To żmija zygzakowata (Vipera berus). Osobniki znajdują się pod ochroną, dlatego dobrze pamiętać, aby w panice ich nie zranić czy nie zabić. Jad żmii zygzakowatej tylko w skrajnych przypadkach jest śmiertelny. Najczęstsze objawy po ugryzieniu żmii to:
- obrzęk,
- zasinienie,
- pieczenie,
- nudności,
- ból głowy.
Jak odróżnić zaskrońca od żmii?
Wbrew pozorom bardzo łatwo odróżnić zaskrońca od żmii. Zaskroniec ma na głowie dwie charakterystyczne żółte plamki. Żmija jest z kolei jednolita i nie ma na głowie plamek. Jest też krótsza, ale bardziej masywna od zaskrońca.
Które gady w Polsce są objęte ochroną?
Wszystkie gady żyjące w Polsce znajdują się pod całkowitą lub częściową ochroną gatunkową. Są to między innymi:
- padalec zwyczajny,
- jaszczurka żyworodna,
- jaszczurka zwinka,
- gniewosz plamisty,
- żółw błotny,
- wąż Eskulapa.
Wąż Eskulapa zamieszkuje Polskę południowo-wschodnią. / fot. Matthieu Berroneau/Getty Images
Co ciekawe, wąż Eskulapa to największy gad żyjący w Polsce. Średnia długość ciała dorosłych osobników to zazwyczaj około 150 cm. Samce są dłuższe od samic. Rekordzista złowiony w polskich Bieszczadach miał 161 cm długości.
Gady na świecie. Które są największe, a które najbardziej niebezpieczne?
Gady zamieszkują zarówno środowiska wodne, jak i lądowe. Do czasów obecnych przetrwały tylko 4 rzędy gadów. Pozostałe znane linie ewolucyjne wymarły.
Największy gad na świecie
Największym współcześnie żyjącym gadem jest krokodyl różańcowy. To też największy drapieżnik zamieszkujący ląd i rzeki całego świata. Samce mogą osiągać 6,3 m długości i ważyć 1360 kg. Krokodyle różańcowe zamieszkują południowo-wschodnią Azję (rzeki, jeziora, bagna oraz przybrzeżne strefy mórz), wody Australii, Archipelagu Malajskiego, Nowej Gwinei i pacyficznych wysp.
Najgroźniejszy gad na świecie
Za najgroźniejszego gada na świecie uważa się tajpana pustynnego, nazywanego też tajpanem śródlądowym. Węże tego gatunku zamieszkują pustynne tereny Australii. Ich jad jest jad 400 razy bardziej śmiercionośny niż jad grzechotnika. Truciznę wykorzystuje się w badaniach farmakologicznych. Naukowcy szukają dla niej zastosowania w medycynie.
Tajpan pustynny. / fot. Jack Reynolds/Getty Images
Najmniejszy gad na świecie
Brookesia nana jest obecnie najmniejszą jaszczurką i najmniejszym gadem na świecie. Dorosły osobnik jest tak mały, że mieści się na czubku palca. Gatunek ten nazywany jest również nano-kameleonem. Został odkryty w 2021 roku.
Czy gady można trzymać w domu?
Gady mogą być też hodowane w domu. Oczywiście właściciele muszą zadbać o odpowiednie warunki. Terrarium o odpowiednich wymiarach to podstawa. Ważne jest też środowisko, odpowiednia temperatura i naświetlenie. Popularnym i polecanym na początek gadem domowym jest na przykład gekon lamparci. Inny gatunek jaszczurki dla początkujących to agamy brodate.
Jeśli chodzi o żółwie domowe, najpopularniejsze w hodowli są żółwie stepowe lub greckie. Wśród węży, które można trzymać w domu, najczęściej wymienia się: pytony, boa oraz węże zbożowe.
