Od najstarszych śladów ludzkości po dzieła współczesnej awangardy (która należy do najciekawszych epok artystycznych Gruzji) i zmieniające się na przestrzeni dziejów pejzaże Tbilisi. „Złote runo – sztuka Gruzji” to wystawa, jakiej jeszcze w naszym kraju (ba, w całej Europie) nie było. Będziemy mogli przekonać się i zobaczyć na własne oczy, że Gruzja jest kolebką współczesnej kultury europejskiej, sięgającej korzeniami antyku i chrześcijaństwa. I mimo geograficznego oddalenia jest nam bliska m.in. ze względu na kontakty artystyczne i działalność polskich twórców na gruzińskiej ziemi. Poznamy fakty i mity, które tworzyły ten fascynujący kraj.

Mapa tak zwanego Szlaku Skylaksa z Kariandry, za: Frédéric Dubois de Montpéreux, Voyage autor du Caucase, chez les Tcherkesses et les Abkhases, en Colchide en Géorgie, en Armenie et en Crimée. Avec un atlas… , Paris 1840-1843 / Mat. prasowe

Kultura gruzińska w jej różnych kontekstach i odcieniach

Przestrzeń wystawy, którą będziemy mogli oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie, podzielono na 10 sekcji prezentujących panoramę kultury gruzińskiej. Tytułowy motyw „Złote runo” wywodzi się z najstarszych przekazów greckiej mitologii.To opowieść o niezwykłej odwadze kilkudziesięciu greckich śmiałków. Zwabieni barwnymi opowieściami o krainie, w której było przechowywane tytułowe złote runo, wyruszyli w nieznane.

Złote runo pochodziło od skrzydlatego barana, który miał przed laty unieść do Kolchidy Friksosa, syna orchomeńskiego króla Atamasa i bogini obłoków Nefele. Wszystko po to, by uchronić go przed zamiarem ojca, który chciał złożyć syna jako ofiarę na ołtarzu Zeusa. Kiedy Friksos otrzymał rękę córki Ajetesa, króla Kolchidy, z wdzięczności złożył Zeusowi ofiarę z barana, a jego złote runo podarował teściowi. 

Tzw. Złoty chłopiec z Gonio, I–II w. n.e., Batumi Archaelogical Museum / Mat. prasowe

Wyprawa Argonautów pod wodzą Jazona z Jolkos w Tesalii do Kolchidy (leżącej na gruzińskim wybrzeżu Morza Czarnego) mimo wielu przeszkód zakończyła się sukcesem. Złote runo zostało zdobyte i stało się synonimem ziemi obiecanej, celu niejednej wyprawy. W czasach starożytnych o tej historii wspomniał sam Homer w „Odysei” i Pindar w „Odzie pytyjskiej IV”. Teraz i my możemy podziwiać na wystawie złotą figurkę młodzieńca z Kolchidy, przykład sztuki antycznego złotnictwa. 

To jednak dopiero początek atrakcji. Zwiedzający będą mogli obejrzeć wiele znalezisk archeologicznych, w tym najstarsze narzędzia rolnicze, artefakty powiązane z metalurgią oraz antyczną ceramikę. Nie zabraknie kamiennych steli, związanych z przyjęciem chrześcijaństwa we wczesnym średniowieczu (Gruzja należy do najwcześniej schrystianizowanych państw, dzięki czemu mogły rozkwitać tu malarstwo i architektura sakralna, rzeźba, a zwłaszcza malarstwo miniaturowe), a także zabytków gruzińskiego piśmiennictwa z wieloma wersjami alfabetu i różnych odmian kultury muzycznej. Ponieważ sztuka w każdej epoce jest tworzona przez człowieka i dla człowieka, wśród ekspozycji odnajdziemy też trzech idoli, czyli pierwociny figury ludzkiej, a także postacie świętych władców i ich patronów w średniowiecznym kraju. 

Naczynie w kształcie barana, ok. II–I tys. p.n.e., glina, poch. z cmentarzyska w Treli, Simon Janashia Museum of Georgia, Georgian National Museum / Mat. prasowe

Osobna część wystawy jest poświęcona ikonografii Tbilisi, historii miasta i jego przemian. Tak ważne punkty jak katedra Sioni czy Stary Bazar obejrzymy na płótnach artystów awangardowych, orientalizujących, a także w fotografii. Ciekawa jest też ta prezentująca ubiór, militaria i różne dodatki. Znajdziemy tam np. średniowieczny hełm, uzupełniony w XVII wieku o inskrypcję gruzińską.

Nie można ominąć również części poświęconej malarstwu Pirosmaniego, najsłynniejszego gruzińskiego artysty, który w swoich pracach łączył motywy życia codziennego z gruzińską tradycją. Warto też zwrócić uwagę na sztukę XIX i XX wieku, szczególnie że znajdziemy tam polskie akcenty. Na gruzińskiej ziemi tworzyli bowiem tacy malarze jak Zygmunt Waliszewski, Henryk Hryniewski czy bracia Zdaniewiczowie.

Ponad 700 eksponatów z całej Europy

Wystawa to wynik wieloletniej współpracy z aż 30 gruzińskimi instytucjami kultury. Partnerem strategicznym zostało Muzeum Narodowe w Tbilisi. Do Krakowa przyjechało ponad 700 eksponatów nie tylko z Gruzji, lecz także z Muzeum Brytyjskiego, Luwru i Państwowych Muzeów w Berlinie. Najstarsze z nich mają ponad siedem tysięcy lat.

Głowa jelenia - skarb z Tagiloni, I w. p.n.e.–I w. n.e., Dadiani Palaces Historical and Architectural Museum / Mat. prasowe

Wydarzenie objęli honorowym patronatem minister kultury i dziedzictwa narodowego, pan Bartłomiej Sienkiewicz oraz pani Thea Tsulukiani – wicepremier oraz minister kultury i sportu Gruzji. 

Realizację wystawy panoramy sztuki gruzińskiej „Złote runo – sztuka Gruzji” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Złote runo – sztuka Gruzji” 

  • Gdzie: Gmach Główny, Muzeum Narodowe w Krakowie
  • Kiedy: 18.04–15.09.2024
  • Godziny otwarcia: poniedziałek: nieczynne, wtorek–niedziela: 10.00–18.00

Poznaj wielkie i fascynujące dziedzictwo kultury gruzińskiej. Więcej informacji o wystawie znajdziecie TUTAJ. 

Koraliki z Samtavro, II-III w., złoto, pirop, turkus, wł. Simon Janashia Museum of Georgia (Georgian National Museum) / Mat. prasowe

Materiał promocyjny Muzeum Narodowego w Krakowie.