Kto dziś wyobraża sobie świat bez telefonu? Raczej niewiele osób. Jednak współczesne urządzenia do telekomunikacji przypominają raczej miniaturowe komputery. Z tradycyjnym telefonem – oprócz klasycznej funkcji dzwonienia i odbierania połączeń – łączy je już tylko idea. Idea, która została po raz pierwszy zmaterializowana w XIX wieku. Dokonał tego Alexander Graham Bell.

Kim był Alexander Graham Bell?

Urodził się 3 marca 1847 roku w Edynburgu. Był synem Alexandra Melville’a Bella i Elizy Grace Symonds. Jego matka była niedosłysząca. Ojciec był nauczycielem osób głuchych, zajmował się fonetyką i elokucją. Rodzinne doświadczenia zdeterminowały późniejszą ścieżkę kariery Szkota. W wieku 11 lat rozpoczął naukę w edynburskiej szkole. Porzucił ją w wieku 15 lat, ponieważ nie spodobał mu się obowiązkowy program nauczania.

Bell od najmłodszych lat interesował się otaczającym go światem. Jako dziecko zbierał okazy botaniczne i przeprowadzał proste eksperymenty. W wieku 12 lat skonstruował urządzenie, w którym połączył obrotowe łopatki z zestawem szczotek do paznokci. W ten sposób stworzył prostą maszynę do oddzielania ziaren od plew. Przez wiele lat używał jej ojciec jego najlepszego przyjaciela, który był właścicielem młyna.

W 1865 roku jego rodzina przeniosła się do Londynu. Trzy lata później Alexander zapisał się na University College London. 19-letni Bell po raz pierwszy zetknął się wówczas z pracami Hermanna von Helmholtza. Po lekturze i – skądinąd – swoim własnym błędnym tłumaczeniu artykułu Niemca na temat dźwięku, Bell wyciągnął wniosek, który stał się podstawą wszystkich jego przyszłych odkryć. – Nie mając zbyt dużej wiedzy na ten temat, wydawało mi się, że samogłoski mogłyby być wytwarzane za pomocą środków elektrycznych, podobnie jak spółgłoski – pisał w swoim dzienniku.

Emigracja rodziny Bellów do Kanady

Alexander studiów nie skończył, ponieważ w 1870 roku wraz z rodziną wyemigrowali do Kanady. Było to poniekąd pokłosie podwójnej tragedii, jaka spotkała rodzinę Bellów. W 1867 roku Edward, młodszy brat Alexandra zmarł na gruźlicę. W 1870 r. ta sama choroba zabrała starszego z rodzeństwa, Melville’a.

Bellowie zamieszkali w Ontario. Młody Alexander nie zabawił tam jednak długo. Rok po przeprowadzce przeniósł się do Bostonu, gdzie podjął pracę w tamtejszej szkole dla głuchoniemych.


Alexander Graham Bell / fot. Moffett Studio/Library and Archives Canada/Wikimedia Commons/Domena Publiczna

Bell szybko zdobył szacunek środowiska nauczycielskiego. W rezultacie po krótkim czasie zaproponowano mu posadę w szkole Clarke dla osób niesłyszących w Northampton w stanie Massachusetts. A także w szkole o tym samym profilu w Hartford w stanie Connecticut.

Jedną z uczennic w Clarke była Mabel Hubbard, córka założyciela szkoły. Dziewczyna straciła słuch w wieku pięciu lat w wyniku powikłań po szkarlatynie. Alexander rozpoczął z nią pracę w 1873 roku, gdy miała 15 lat. Dzieliło ich wówczas 10 lat. Para zakochała się w sobie, a 11 lipca 1877 roku wzięli ślub. Mabel urodziła mu czwórkę dzieci. Dwie córki i dwóch synów, którzy zmarli wkrótce po porodzie.

Droga do wynalezienia telefonu

To właśnie Mabel, do której żywił wielkie uczucia, była jedną z motywacji, które sprawiały, że Bell próbował skonstruować urządzenie wzmacniające ludzki słuch. Ojciec Mabel był bogatym człowiekiem. Gdy dowiedział się o pomyśle Bella, zobaczył, że jest szansa, iż jego córka może znów zacząć słyszeć. Postanowił finansować jego badania. Wkrótce Alexander stworzył i opatentował głośnik i mikrofon.

Urządzenia te były jednak zbyt duże i wymagały zbyt dużych źródeł zasilania. Uniemożliwiało to stworzenie kompaktowego narzędzia, które każda osoba głucha mogła mieć zawsze przy sobie. Wprawdzie Bellowi nie udało się stworzyć wzmacniacza dźwięku, ale nie spisał na straty swoich wynalazków. W 1875 roku połączył je w jedno i uzyskał urządzenie, które mogło przekazywać dźwięk na odległość – telefon. Z kolei z połączenia dwóch takich samych urządzeń połączonych kablem, Bell uzyskał pierwszą na świecie linię telefoniczną.

Bell nazwał swoje urządzenie „tefegrafem harmonicznym”. 14 lutego 1876 roku złożył patent nr 174 465 w Urzędzie Patentowym Stanów Zjednoczonych. Określił innowację jako usprawnienie tradycyjnego telegrafu. Problem polegał na tym, że tego samego dnia do urzędu wpłynął jeszcze jeden wniosek o patent.

Elisha Gray, amerykański inżynier elektryk, przedstawił swój wynalazek urządzenia „transmitującego dźwięki ludzkiego głosu za pośrednictwem obwodów telegraficznych i odtwarzającego je na odbiorczym końcu linii tak, że rozmowy mogą być przeprowadzane przez osoby znajdujące się w znacznym dystansie od siebie”.

Kto wynalazł telefon?

Zastrzeżenie patentowe zawierało opis i rysunki wynalazku, bez prośby o przeprowadzenie testów. Prawnik Graya miał złożyć patent rzekomo dwie godziny przed tym, jak wniosek Bella złożył prawnik reprezentujący Szkota. Do dziś kolejność złożenia wniosków jest przedmiotem dyskusji i sporów. Oficjalnie patent uzyskał Alexander Bell. Jednak pierwszeństwo samego skonstruowania telefonu przypisuje się Grayowi.

Patent przyznano Bellowi 7 marca 1876 roku. Obejmował „urządzenie do telegraficznego przesyłania wokalu lub innych dźwięków poprzez powodowanie fal elektrycznych”. 10 marca 1876 roku Bellowi udało się uruchomić telefon, używając nadajnika wodnego, podobnego do tego, który znajdował się w projekcie Graya. Wibracje membrany powodowały drgania igły w wodzie, zmieniając opór elektryczny w obwodzie. Tak Bell odkrył, że ludzki głos można zamienić w impuls elektryczny i przesłać go dalej kablem. 

To właśnie tego dnia padło słynne zdanie „Panie Watson, proszę przyjść, potrzebuję pana”. To pierwsze słowa wypowiedziane przez telefon przez Grahama Bella do jego asystenta, Thomasa Watsona. Pan Watson, który znajdował się w sąsiednim pokoju, wyraźnie usłyszał te słowa przez swój głośnik.

Bell Telephone Company

Alexander Bell wraz z teściem założyli wkrótce firmę Bell Telephone Company. Chcieli w ten sposób rozpowszechnić nowy wynalazek. Chociaż początkowo nie cieszył się popularnością, w końcu zrobił furorę na pokazie w Filadelfii. Bell otrzymał za swój telefon nagrodę 50 000 dolarów od Filadelfijskiego Towarzystwa Naukowego. W tamtych czasach był to niemały majątek.


Alexander Bell dzwoni z Nowego Jorku do Chicago w 1892 roku / fot. Gilbert H. Grosvenor Collection, Prints and Photographs Division, Library of Congress/Wikimedia Commons/Domena Publiczna

Bell Telephone Company została później przekształcona w AT&T, która kilkadziesiąt lat później stało się największym telekomunikacyjnym przedsiębiorstwem świata. Alexander Bell po sukcesie komercyjnym znowu wrócił do pracy z osobami głuchymi i głuchoniemymi. Zmarł 2 sierpnia 1922 roku w Beinn Bhreagh w Nowej Szkocji. Podczas pogrzebu firmy telekomunikacyjne w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie na minutę przerwały wszystkie połączenia telefoniczne. W ten sposób uczciły pamięć Szkota.

Inne wynalazki Alexandra Bella

Chociaż Alexander Bell jest najbardziej znany jako wynalazca telefonu, warto wiedzieć, że opracował on również inne innowacje. To on jest autorem obrazkowego systemu pisma dla transkrypcji fonetycznej (Visible Speech), który wykorzystywany jest w nauczaniu mowy osób głuchoniemych. Wynalazcy przypisuje się również odkrycie:

  • wykrywacza metalu,
  • wodolotu,
  • fonografu,
  • fotofonu.