Siedemdziesiąt trzy tysiące lat temu, wczesny człowiek na terenie dzisiejszej Republiki Południowej Afryki podniósł kawałek ochry i użył go do wydrapania na kamieniu znaku przypominającego współczesny hashtag.
Teraz ten kamień został odkryty przez międzynarodowy zespół archeologów, którzy nazywają go najwcześniejszym znanym rysunkiem w historii. Według ich raportu, kamień wyprzedza poprzednie, najwcześniejsze znane dzieła sztuki jaskiniowej, znalezione w Indonezji i Hiszpanii, o 30 000 lat. To znacznie przesunęłoby w czasie pojawienie się „behawioralnie współczesnych" działań wśród starożytnych Homo sapiens.
Co i gdzie znaleźli naukowcy?
Archeolodzy znaleźli gładki płatek krzemionki (ang.: silcrete), minerału powstającego, gdy piasek i żwir cementują się razem. Długi na półtora centymetra płatek pokryty jest rysami wykonanymi ochrą – utwardzonym, bogatym w żelazo materiałem, który pozostawia po sobie czerwony pigment. Zespół archeologów znalazł płatek kamienia w złożu artefaktów, które wczesny Homo sapiens pozostawił w jaskini Blombos, która leży około 300 km na wschód od Kapsztadu w RPA. Zagnieżdżona wewnątrz klifu z widokiem na Ocean Indyjski jaskinia wydaje się być miejscem, które dało małym grupom ludzi miejsce do odpoczynku przez krótki czas, zanim wyruszyli na polowanie i zbieranie pożywienia.
Około 70 000 lat temu wejście do jaskini zostało zakryte przez wodę, gdzie artefakty z tych wizyt przetrwały do dziś. Jaskinia otwierała się i zamykała ponownie przez lata, gdy poziom mórz i wydm podnosił się i opadał, a to wyświadczyło archeologom wielką przysługę, uszczelniając jaskinię zamiast pozwolić, by jej zawartość została wypłukana przez morze.
Kawałek ochry z jaskini Blombos (getty images)
„Stopień w jakim zachowały się te malowidła jest absolutnie doskonały" - mówi autor pracy, Christopher Henshilwood, archeolog, który kieruje Centrum Zachowania Wczesnych Gatunków Sapiens na Uniwersytecie w Bergen. Henshilwood, który wcześniej otrzymał granty National Geographic, prowadził wykopaliska w tym miejscu od lat 90.
Wewnątrz jaskini naukowcy znaleźli inne dowody na to, że Homo sapiens był sprytny już sto tysięcy lat temu. Odkrycia do tej pory obejmują perforowane muszle, które według archeologów były używane jako koraliki, narzędzia i groty włóczni, kawałki kości i ochry z porysowanymi twarzami, oraz grupę artefaktów, które wydają się wskazywać na produkcję płynnej formy pigmentu ochry.
Odkrycie pokazuje, że „rysowanie było częścią repertuaru zachowań" wczesnych ludzi, piszą badacze. „Jeśli ludzie robili farby, nawlekali paciorki, grawerowali wzory na kościach i rysowali, to byli behawioralnie nowocześni już 70 000 lat temu, a może nawet wcześniej”, mówi Henshilwood. Te same rodzaje dowodów zostały wykorzystane do pokazania rozwoju wczesnych współczesnych ludzi w Europie, zauważa „Datowanie jest poprawne", mówi Margaret Conkey, archeolożka i emerytowana profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley, która obszernie badała sztukę jaskiniową i naskalną.
Co, tak naprawdę jest sztuką?
„Nie wiemy, czy to w ogóle jest sztuka", mówi Henshilwood. „Wiemy, że jest to symbol", dodaje. Ale ponieważ kamienny płatek ma podobne poprzeczne kreskowanie, jak te znalezione na kościach i kawałkach ochry w Blombos, wierzy on, że wzór był zamierzony. „Sztuka jest bardzo trudną rzeczą do zdefiniowania. Spójrzmy na niektóre abstrakcje Picassa. Czy to jest sztuka? Kto tak naprawdę może orzec, że to jest sztuka czy nie?".
Ale Conkey uważa, że sformułowania wybrane przez Henshilwooda i jego zespół wskazują na szczególną interpretację, zwłaszcza jeśli chodzi o sposób, w jaki opisują ochrę użytą do przedstawienia znaków haszyszu. Conkey traktuje użycie słów takich jak „rysunek" i „kredka" jako narzędzia retoryczne używane przez Henshilwooda i jego zespół, aby zasugerować, że zachowanie wczesnych ludzi było w rzeczywistości nowoczesne. Ona widzi znaki pozostawione przez wczesnych ludzi jako być może nic więcej niż bazgroły. Po prostu przykład wczesnego człowieka angażującego się w otaczający go świat.
„Czy wczesny człowiek celowo podniósł ten kawałek ochry? Czy miał on przedstawiać jakiś przedmiot lub nawet abstrakcyjną koncepcję? Bez wehikułu czasu nigdy się tego nie dowiemy”, pyta Conkey. „To jest ekscytujące. To dodaje do złożoności zapisu materiału z wczesnego Homo sapiens w Afryce Południowej".
Autorką artykułu jest Erin Blakemore. Został on pierwotnie opublikowany na stronie: https://www.nationalgeographic.com/science/article/news-ancient-humans-art-hashtag-ochre-south-africa-archaeology
Tłumaczenie: Rafał Dadura
