Obecnie w mieście prowadzone są na szeroką skalę prace archeologiczne, które stanowią etap przygotowawczy do realizacji projektu „Zamość – miasto UNESKO, Pomnik Historii RP produktem turystycznym polskiej gospodarki.” Projekt ten pozwoliłby na pozyskanie  na ten cel 66 mln złotych z funduszy unijnych.
Archeolodzy odkryli ostatnio część bastionu pierwszego, stanowiącego kolejne obiekty muru obronnego tej XVI-wiecznej twierdzy. Stan najniżej w ziemi położonej kazamaty jest dobry, gdyż pomieszczenie z murami i sklepieniem zachowało się w całości. Wyższe części bastionu pierwszego czyli redan – wejście do niego i część murów tzw. trawersu defensywnego z miejscami dla strzelców, są natomiast w stanie szczątkowym, ukazującym jedynie zarys pomieszczeń i ich rozmieszczenie.
W innej części miasta archeolodzy odkryli szczątki Furty Janowickiej, która stanowiła czasowe wyjście z twierdzy od momentu, gdy w 1588 r. hetman Jan Zamojski zdecydował o zamurowaniu Starej Bramy Lubelskiej.

Tekst: Małgorzata Sienkiewicz