Obszar obecnej Turcji obfituje w bardzo liczne ślady po przeszłości człowieka – od starszej epoki kamienia po nowożytność. To tam znajduje się jedno z najstarszych na świecie miast – Çatalhöyük, ale również ruiny zapomnianej, ale potężnej cywilizacji hetyckiej. 

Osada pierwszych rolników z Turcji

Archeolodzy ogłosili właśnie wyniki badań dotyczące odkryć dokonanych na stanowisku archeologicznym Boncuklu Tarla w południowo-wschodniej Turcji. To jedna z pierwszych i jednocześnie najstarszych osad rolniczych na świecie. 

Miejsce badań położone jest bardzo malowniczo / Fot. Emma Baysal

Stanowisko odkryto w 2008 roku w czasie badań powierzchniowych poprzedzających budowę wielkiej zapory wodnej Ilısu Dam na rzece Tygrys. Wykopaliska rozpoczęła w 2012 roku ekipa z Muzeum Mardin. Wśród najciekawszych znalezisk jest między innymi świątynia sprzed nawet 12 tysięcy lat. Jest zatem nieco starsza nawet od innego słynnego miejsca kultu – Göbekli Tepe.

Groby pełne ozdób

Celem zespołu badaczy była analiza i interpretacja ponad 100 niewielkich zabytków z grobów pradziejowych mieszkańców Boncuklu Tarla. Swoje wnioski opublikowali właśnie na łamach prestiżowego periodyku naukowego „Antiquity”. 

W ich ocenie z tego miejsca pochodzą najwcześniejsze rozstrzygające dowody na piercing ciała w południowo-zachodniej Azji. Był on dokonywany w ramach rytuałów związanych z przejściem do świata dorosłości. Pochówki mają 11 tysięcy lat.

Kolczyki pierwszych rolników

Naukowcy zwrócili uwagę, że w grobach dzieci w Boncuklu Tarla nie było zabytków, które można określić jako kolczyki. Znajdowały się natomiast wśród szczątków dorosłych – zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Przedmioty podobne do kolczyków znajdowano już wcześniej na neolitycznych stanowiskach w południowo-zachodniej Azji. Nie było jednak wyraźnych dowodów, że zabytki te pełniły taką funkcję.

 – Wiedzieliśmy, że w neolicie istniały artefakty przypominające kolczyki, znaleziono je na wielu stanowiskach. Ale brakowało nam odkryć in situ potwierdzających ich użycie na ludzkim ciele przed późnym neolitem – mówi współautorka badań, dr Emma Baysal z Uniwersytetu w Ankarze.

Archeolodzy znaleźli ozdoby obok uszu i pod wargami zmarłych / Fot. Boncuklu Tarla Excavation Archive

Mówiąc wprost: archeologom marzyło się odkrycie tych zabytków w takich miejscach, w których dawni mieszkańcy je używali. I okazało się, że niewielkie ozdoby przypominające kolczyki znajdowały w grobach się właśnie w rejonie uszu i – co ciekawe – przy dolnej wardze, podbródku. Skłoniło to badaczy do stwierdzenia, że faktycznie były to kolczyki. Dr Baysal tłumaczy, że chciała się dowiedzieć, kto i w jakim celu przekłuwał swoje ciało.

Co wiemy o najstarszych kolczykach?

Spośród znalezionych ozdób 85 jest kompletnych. Większość z nich wykonano z wapienia, obsydianu lub otoczaków. Ich różne rozmiary i kształty sugerują, że były one używane zarówno do przekłuwania uszu, jak i dolnej wargi. Te ostatnie określa się labretami. Noszenie labretów może pozostawić wyraźne ślady w postaci otarcia zębów. I tak też było w przypadku szkieletów z Boncuklu Tarla. Zmarłe osoby miały wyraźnie zużyte dolne siekacze, co jest zgodne z przykładami noszenia labretów w różnych współczesnych i przeszłych kulturach.

Piercing – atrybut dorosłego

Badanie szkieletów wykazało, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety zdobili swoje ciała kolczykami, ale były one noszone wyłącznie przez dorosłych. W żadnym z pochówków dzieci nie był takich ozdób. Zdaniem naukowców, sugeruje to, że kolczyki były nie tylko estetyczne, ale miały również znaczenie społeczne. Jest prawdopodobne, że związane były one z rytuałem przejścia. Ich posiadanie oznaczało osiągnięcie dojrzałości przez daną osobę.

Odkrycia te – według archeologów – stanowią pierwszą wskazówkę co do celu, w jakim wykonano i noszono najwcześniejsze znane na świecie kolczyki. Ówcześni ludzie mieli bardzo złożone praktyki związane z biżuterią, taką jak koraliki, bransoletki i wisiorki. Ich świat symboliczny był wyrażany za pośrednictwem ludzkiego ciała – tak w każdym razie sądzą naukowcy.

Źródło: Antiquity.