Wiele słyszymy o sukcesach polskich sportowców. Jędrzejczak, Małysz, Lewandowski, Świątek – każde pokolenie Polaków ma swoich bohaterów narodowych. Nie wszyscy wiedzą jednak, że nasi rodacy odnoszą równie spektakularne sukcesy w dziedzinie archeologii. Na arenie międzynarodowej to właśnie badacze z Polski od lat są w czołówce. Tylko w ostatnich miesiącach polscy archeolodzy odkryli system kanałów pod Machu Picchu i starożytną grę planszową na terenie dzisiejszego Omanu.
Każdego roku Polacy dokonują ważnych odkryć i nie sposób zebrać w jednym miejscu wszystkich. Zwłaszcza, że historia polskiej archeologii sięga XIX w. Wtedy właśnie w Polsce utworzono pierwsze muzeum archeologiczne w Krakowie przy Akademii Umiejętności. W 1866 r. zaczęła funkcjonować katedra archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim – również pierwsza w Polsce.
1. Pierwsze wykopaliska w Egipcie
Choć Kazimierz Michałowski nie był pierwszym polskim archeologiem prowadzącym wykopaliska za granicą, to właśnie jego wymienia się jako jednego z najważniejszych polskich badaczy. Najbardziej interesował go Egipt, gdzie po raz pierwszy trafił w latach 30. XX wieku, przed wybuchem II wojny światowej.
Nad Nil wrócił w 1957 r. Wówczas razem z innymi archeologami z Polski odkryli fundamenty świątyni faraona Amazisa z VI w. p.n.e. Kolejne odkrycia przyczyniły się do tego, że to Polacy jako pierwsi na świecie mogli prowadzić prace badawcze w Aleksandrii. Tam z kolei trafili na łaźnie z czasów Cesarstwa Rzymskiego oraz pierwszy teatr w Egipcie.
W późniejszych latach Kazimierz Michałowski odegrał ważną rolę podczas przeniesienia kompleksu dwóch świątyń (Abu Simbel) zbudowanych za rządów faraona Ramzesa II powyżej poziomu wody sztucznego Jeziora Nasera.
Obecnie Michałowskiego uważa się za twórcę polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej.
2. Polscy archeolodzy na tropie cywilizacji Majów
Po pierwszych ważniejszych odkryciach w Egipcie, praca Kazimierza Michałowskiego była kontynuowana przez jego ucznia – Karola Myśliwca. Na przestrzeni lat polscy archeolodzy zaczęli prowadzić wykopaliska na pięciu kontynentach – w tym w Ameryce Południowej.
Prace badawcze w miejscowości Nakum w Gwatemali są prowadzone od lat 90. ubiegłego wieku. Dotychczas największym sukcesem było odkrycie pierwszego królewskiego grobowca władcy Majów. Naukowcy szacują, że pochodzi z przełomu VII i VIII w.
Oprócz szczątków w sarkofagu znaleziono między innymi jadeitowy pektorał z inskrypcją hieroglificzną. W kolejnych latach archeolodzy z Polski odkryli w Nakum następne grobowce, a także wykutą w skalę łaźnię parową.
Projekt Archeologiczny Nakum jest realizowany przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego i kierowany przez mgr Wiesława Koszkula i dr Jarosława Źrałkę.
3. Przełomowe odkrycie w Peru
Zostańmy jeszcze na chwilę w Ameryce Południowej. Również w Peru Polacy mogą pochwalić się sukcesem, o którym pisały media na całym świecie. W 2013 r. polsko-peruwiański zespół archeologów odkrył kilkupoziomowy grobowiec El Castillo de Huarmey z suszonej cegły.
W środku zachowały się 63 zmumifikowane ciała (w tym królowych Wari) i ponad 1200 artefaktów wykonanych ze złota, srebra i brązu. Wcześniejsze trzęsienia ziemi odkryły część skarbów, które szybko rozkradli huaqueos, czyli rabusie grobów i stanowisk archeologicznych. Żeby uchronić grobowiec przed splądrowaniem, badania były trzymane w tajemnicy.
To odkrycie rzuca nowe światło na często zapominaną cywilizacją Wari, która rozwijała się jeszcze przed Inkami. W IX w. państwo Wari zajmowało większość terenu dzisiejszego Peru. Stolicę Huari zamieszkiwało około 40 tys. osób – było to więc wówczas jedno z największych miast na świecie.
Szefem polsko-peruwiańskiego zespołu badawczego był Miłosz Giersz, archeolog z Uniwersytetu Warszawskiego.
Źródła: Brainboss, USA Today, Famsi Foundation