Niektóre obszary roślinne, jak choćby tundra, charakteryzują się skąpą szatą roślinną i całkowitym brakiem zalesienia. Na Ziemi istnieją też obszary zalesione, które jednak trudno nazwać różnorodnymi, czego świetnym przykładem jest tajga. W kwestii różnorodności gatunków roślin, dżungla stanowi ich absolutne przeciwieństwo.
Charakterystyka dżungli
Na przestrzeni lat, znaczenie słowa "dżungla" wyraźnie ewoluowało. Kiedyś, określano tak formacje roślinne występujące w nadrzecznych terenach północno-wschodnich obszarów Azji Południowej. Początkowo nazywano tak pierwotne lasy nadrzeczne, z czasem określenie to przylgnęło także do lasów wtórnych z okazałymi roślinami zielonymi, lianami i światłolubnymi krzewami, które wyrosły pod wpływem zniszczenia pierwotnej warstwy drzew, efektem czego był zwiększony dostęp światła.
Z czasem, mianem dżungli (słowo to pochodzi od sanskryckiego słowa "jangala", co oznacza "nieużytek") zaczęto określać każdy wilgotny las równikowy. Czy jest to błąd? Cóż, w tej kwestii nie ma zgody, jednak w znacznej ilości publikacji naukowych słowo "dżungla" z premedytacją używane jest jako synonim dla wilgotnego lasu równikowego, więc należy przyjąć, że świat nauki rozszerzył jego znaczenie.
Zatem, co to jest dżungla? Mając na uwadze powyższe, należy przyjąć, że mówimy tu o wiecznie zielonej formacji leśnej, występującej w strefie międzyzwrotnikowej.
Dżungle świata
Występowanie dżungli ogranicza się do kilku kontynentów, gdzie panują sprzyjające warunki do rozwoju tej formacji roślinnej. Charakterystyczny biom strefy równikowej rozwinął się w trzech głównych obszarach. Mowa o dorzeczu Amazonki (Ameryka Południowa), dorzeczu Kongo (Afryka) oraz o Archipelagu Malajskim (rozciągającym się między Azją Południowo-Wschodnią a Australią). Ponadto, dżungle występują w dorzeczu górnego Nigru (Afryka), w obszarze Zambezi (Afryka), w dorzeczu Orinoko (Ameryka Południowa) i w Ameryce Środkowej.
Jakie zwierzęta żyją w dżungli?
Dżungla charakteryzuje się największą różnorodnością zwierząt na naszej planecie. Naukowcy nieustannie odkrywają nowe gatunki i nie ma wątpliwości, że wciąż jeszcze zostało wiele do poznania. W dżungli występują przedstawiciele właściwie wszystkich rzędów, a każdy z nich jest reprezentowany przez większa liczbę gatunków niż gdziekolwiek indziej.
Wśród niezliczonych bezkręgowców występują okazy, które onieśmielają swoimi rozmiarami. Bo co innego można powiedzieć o motylu nazywanym pawica atlas, którego skrzydła osiągają rozpiętość do 30 cm?
O ile pięknie ubarwiony motyl gigant może wprawić w zachwyt, to 30-centymetrowy pająk wywoła raczej przerażenie. Ptasznik goliat, bo o tym mieszkańcu południowoamerykańskich lasów mowa, uważany jest za największego przedstawiciela swojego rzędu.
Równie bogatą reprezentacją może poszczycić się rząd ssaków. Od licznych małp (w tym gatunków człekokształtnych), aż po drapieżne koty (jaguary, tygrysy i lamparty). Oprócz tego w dżungli występują najwspanialsze płazy i gady świata (w tym anakonda zielona, jeden z największych węży świata), niezliczone gatunki ryb i niemal 70 proc. wszystkich ptaków świata.
Roślinność dżungli
Naukowcy są zdania, że w dżungli występuje przynajmniej połowa, a być może nawet 2/3 wszystkich ziemskich roślin. O tym, jak bogata jest szata roślinna wilgotnych lasów równikowych, najlepiej świadczy fakt, że na jednym kilometrze kwadratowym występuje tam aż 400 gatunków drzew!
Najwyższe piętro roślinności tworzą pojedyncze drzewa osiągające wysokość od 60 do 80 metrów, m.in. puchowiec pięciopręcikowy. Poniżej znajduje się piętro koron drzew, które tworzą gatunki wiecznie zielone, osiągające wysokość od 30 do 50 metrów - mahoniowce, palmy i hebanowce. Kolejne jest piętro średnie tworzone przez gatunki osiągające wysokość od 8 do 15 metrów. Najniżej znajduje się piętro zarośli i runa.
Jak przetrwać w dżungli?
Dżungla nie należy do najbardziej gościnnych środowisk. Mimo to, od zawsze fascynowała odkrywców i podróżników, a od pewnego czasu coraz większą popularnością cieszą się komercyjne wycieczki do tych egzotycznych zakątków. Nie można jednak wmawiać sobie, że wycieczka pod czujnym okiem przewodnika jest całkowicie bezpieczna. To jeden z największych błędów, które można popełnić, bo za swoje bezpieczeństwo odpowiadamy przede wszystkim my sami.
Przede wszystkim, odpowiedni strój. Wysoka temperatura i znaczna wilgotność powietrza nie może być zachętą do zrzucania z siebie odzienia. Każda część ciała powinna być zakryta. Bluza lub koszula z długim rękawem wpuszczona do spodni z długimi nogawkami, wpuszczonymi w wysokie buty - to absolutna podstawa. Należy też pamiętać o osłonie głowy (najlepiej w tej roli sprawdza się kapelusz) i moskitierze przykrywającej twarz. Skoro o tym mowa - wyprawa bez skutecznego środka odstraszającego komary to zły pomysł.
Kolejna rzecz - nawigacja. Gdy drzewa tworzą gęste poszycie, odbiorniki GPS okazują się nieprzydatne. Nie zawiedzie za to papierowa mapa, kompas i busola, ale najpierw należy nauczyć się używać tych przyrządów. Nie obejdzie się też bez umiejętności mierzenia dystansu bez specjalistycznych urządzeń.
Nie można zapomnieć o wodzie, bez której nie przetrwamy zbyt długo. W dżungli nie ma dużego problemu z jej pozyskaniem, ale uwaga - każdą wodę należy tam traktować jako nieuzdatnioną. Nawet jeżeli czerpiemy ją z pozornie krystalicznie czystego strumienia, nie możemy mieć pewności, że nie rozwinęły się w niej bakterie. Jak uzdatnić wodę w terenie? Najprostszą i jednocześnie najskuteczniejszą metodą jest jej przegotowanie.
Najważniejsze - należy mieć świadomość, że w tak ekstremalnym środowisku, jakim jest dżungla, uśmiercić może nas dosłownie wszystko. Nie jedz nieznanych ci owoców, staraj się nie dotykać roślin i unikaj wchodzenia do wody, nawet po to, by się wykąpać.
