Co to jest całkowite zaćmienie Słońca? To szczególny przypadek ustawienia względem siebie Słońca, Księżyca i Ziemi. Księżyc całkowicie zasłania sobą wówczas Słońce widziane z Ziemi. Nasza gwiazda staje się na chwilę czarną kulą z jasno świecącą krawędzią.

Kto będzie obserwował całkowite zaćmienie Słońca?

Całkowicie zasłoniętą tarczę Słońca pierwsi zobaczą mieszkańcy zachodniego wybrzeża Meksyku około godzinę przed południem czasu lokalnego. Następnie zjawisko będzie widoczne w kolejnych stanach USA – w sumie w trzynastu – w pasie mierzącym 185 km. Na koniec całkowite zaćmienie da się obserwować z Nowej Fundlandii, ok. 17:16 po południu czasu lokalnego.

Jak długo Księżyc będzie idealnie zasłaniał sobą Słońce? W zależności od miejsca zjawisko potrwa od 2 do 4,5 minuty. Znacznie dłużej będzie widoczne częściowe zaćmienie – nawet trzy godziny. Częściowo zasłonięte Słońce da się śledzić z całej Ameryki Środkowej i Północnej poza Alaską i zachodnimi rejonami Kanady.

Jak bardzo ciemno zrobi się w czasie zaćmienia?

Jak podaje „New Scientist”, cień Księżyca będzie przesuwał się po powierzchni Ziemi z prędkością 2400 km/godz. W pasie, przez który przejdzie, znacznie spadnie temperatura. Stanie się to jednak odczuwalne przede wszystkim tam, gdzie będzie całkowite zaćmienie.

Tam również zrobi się najciemniej. Nie należy spodziewać się co prawda ciemności nocnych. Jednak nagle na Ziemi zapanuje ponownie brzask – albo zmrok. Na krótką chwilę będzie tak, jak pół godziny przed wschodem albo pół godziny po zachodzie Słońca. Na niebie pojawią się najjaśniejsze gwiazdy i planety.

Całkowite zaćmienie Słońca: okazja dla naukowców

Na całkowite zaćmienie Słońca czekają nie tylko fani rzadkiego fenomenu, ale również naukowcy. Jak powiedziała Pam Melroy, zastępczyni administratora NASA, zjawisko stanowi „nadzwyczajną naukową okazję”. Czym będą się dzisiaj zajmować badacze? 

  • Obserwacje korony słonecznej. Szczególne ustawienie względem siebie Ziemi, Księżyca i Słońca pozwala badać koronę naszej gwiazdy. Korona słoneczna to najbardziej zewnętrzna część jej atmosfery. Jej obserwację utrudnia jasna tarcza gwiazdy. W czasie całkowitego zaćmienia Księżyc działa jak naturalny koronograf: przyrząd astronomiczny zasłaniający światło Słońca.
    Korona to miejsce, gdzie pojawiają się rozbłyski słoneczne: nagłe wyrzuty energii w przestrzeń kosmiczną. Ta część atmosfery ma również pewną paradoksalną cechę – im dalej od Słońca, tym bardziej jej temperatura rośnie. Dlaczego? Nie wiadomo. Obserwacje korony w czasie całkowitego zaćmienia, i to w okresie, kiedy Słońce zbliża się do maksimum swojego jedenastoletniego cyklu, mogą dostarczyć wiele ciekawych danych. By je przeprowadzić, NASA wysyła dwa odrzutowce WB-57, by uchwyciły zaćmienie za pomocą instrumentów badawczych na pokładzie.
  • Atmosfera Ziemi. Podczas zaćmienia naukowcy chcą również przyjrzeć się bliżej zmianom zachodzącym w górnej części ziemskiej atmosfery, zwanej jonosferą. To, co się w niej dzieje, wpływa na fale radiowe wykorzystywane w komunikacji oraz na GPS. Jonosfera, stykając się z przestrzeni kosmiczną, jest najbardziej narażona na działanie Słońca. W czasie zaćmienia NASA chce przeprowadzić w niej eksperymenty z użyciem trzech rakiet meteorologicznych. Zostaną wystrzelone z Virginii w czasie zaćmienia oraz 45 minut przed nim i 45 min po nim. Dotrą na wysokość 420 km.
  • Zachowanie zwierząt. Na całkowite zaćmienie Słońca reagują nie tylko ludzie, ale i zwierzęta. W czasie poprzednich zaćmień obserwowano ich niekiedy bardzo dziwne albo nietypowe zachowania. W ogrodach zoologicznych żyrafy rzucały się do galopu, koguty piały, gibony zaczynały wydawać chóralne okrzyki. Część z tego jest jasna: zwierzęta myślą, że zapadł zmierzch i szykują się do snu. Jednak zoolodzy zauważyli również wiele zachowań powodowanych niepokojem – dzisiaj ponownie będą mogli im się bliżej przyjrzeć.

To oczywiście nie wszystko. Naukowcy chcą też obserwować zachowania ludzi przyglądających się zaćmieniu – ich zachwyt czy fascynację. Ponadto planowanych jest wiele projektów nauki obywatelskiej, obejmujących np. rejestrowanie zmian temperatury.

Kiedy całkowite zaćmienie będzie widoczne z Polski?

Kiedy będziemy mieli szansę uczestniczyć w podobnym astronomicznym święcie bez konieczności odbywania transatlantyckiego lotu? Po raz ostatni całkowite zaćmienie Słońca widać było w Suwałkach w czerwcu 1954 r. Ile jeszcze musimy czekać na następne?

Niestety, bardzo długo. Całkowite zaćmienie Słońca będzie widoczne w Polsce dopiero 7 października 2135 roku. Zobaczą je przyszli mieszkańcy Wrocławia, Katowic i Krakowa. Za to już za trzy lata zobaczymy, podobnie jak wszyscy Europejczycy, zaćmienie częściowe. Będzie miało miejsce 2 sierpnia 2027 r.


Źródła: New Scientist, phys.org, NASA.