Na świecie istnieje około 48 000 znanych gatunków pająków i choć wszystkie posiadają organy wytwarzające jedwab, nie wszystkie przędą pajęczyny, w których czają się na ofiary.
Budowanie tych mocnych, lecz efemerycznych pułapek to proces, który u wszystkich gatunków pająków przebiega według podobnych wzorców. Ale czy w tej misternie utkanej rzeczywistości jest miejsce na indywidualizm w konstruowaniu sieci?
Od pajęczej sieci po jedwabne narzędzia zbrodni
Gdyby ktoś poprosił Was o wyobrażenie sobie pajęczyny, prawdopodobnie byłaby to struktura o okrągłym kształcie, przyozdobiona spiralą i szprychami rozchodzącymi się od środka. Te najczęściej pokazywane w mediach pajęczyny nazywa się orbitalnymi i, co ciekawe, wytwarza mniej niż 10 proc. znanych gatunków pająków.
Jak podaje Muzeum Historii Naturalnej i Kultury im. Burke’a w Seattle, poza gatunkami, które skupiają się na typowych sieciach, niektóre pająki aktywnie polują na pokarm, używając jedwabiu do budowania balonów żaglowych, woreczków na jaja, czy małych schronów. Istnieją również gatunki, które budują z jedwabiu piekielnie pomysłowe pułapki i narzędzia, w tym siatki do zarzucania na ofiarę, sieci zatrzymujące tlen, które umożliwiają oddychanie pod wodą, proce, kieszenie na liście do łapania żab, a nawet jedwabne krążki do podnoszenia jaszczurek i małych ssaków. Słowem, mali inżynierowie surwiwalu. Wróćmy jednak do klasycznych sieci, które widujemy w naszym otoczeniu.
Pajęczyna - zaawansowana architektonicznie pułapka
Choć może się wydawać, że wszystkie pajęcze sieci wyglądają bardzo podobnie, nigdzie nie znajdziemy dwóch dokładnie takich samych. Pająki, które budują sieci orbitalne, zazwyczaj trzymają się podobnego planu budowy, ale każdy ma swój indywidualny styl wykończenia. Jak wyjaśnia Samuel Zschokke, szwajcarski arachnolog i naukowiec ze z Uniwersytetu w Bazylei, swoje misterne konstrukcje zaczynają od kilku nici, które skupiają się w jednym punkcie, przybierając kształt litery "Y". Następnie tworzą wokół ich zbiegu ramę, łącząc ze sobą kilka kolejnych nici. Kolejnym etapem jest zrobienie wykończenia, czyli jedwabnych promieni, które wychodzą ze środka sieci. Potem pająki przenoszą się do środka i budują tak zwaną suchą spiralę pomocniczą, która wychodzi do zewnątrz. Gdy ta tymczasowa spirala jest gotowa, pająki tworzą nową, lepką spiralę, pracując w kierunku centrum od zewnętrznej strony. Kiedy druga spirala jest gotowa, przychodzi czas na usunięcie elementu pomocniczego. Genialna konstrukcja gotowa.
animacja wyjaśniająca, jak powstają sieci orbitalne. Autor: S. Zschokke, źródło LiveScience
Każdy gatunek pająka dodaje coś od siebie
U różnych gatunków pajęczyny orbitalne wyglądają podobnie, ale tylko do pewnego stopnia. Każdy z nich ma swój charakterystyczny myk, którym podkreśla swoją przynależność gatunkową. Na przykład, pająki z rodzaju Cyclosa dekorują środek swoich sieci resztkami swoich ofiar i kawałkami liści, które służą im jako kamuflaż, a Leucauge dromedaria przędą pajęczyny zorientowane poziomo. Znaków charakterystycznych na sieciach jest tyle, ile gatunków pająków na świecie.
Wszystkie typy pajęczyn
Pajęczyny przędzone przez pająki, które nie tkają orbitalnych sieci, mogą wyglądać dość niechlujnie lub chaotycznie. Zgodnie z wynikami badań z 2013 roku, typy ich pajęczyn obejmują sieci lejkowate, arkuszowe, siatkowe i splątane. Cała klasyfikacja pajęczych sieci prezentuje się następująco:
Rodzaje sieci: (A) lejkowata (Agelenidae), (B) arkuszowa web (Linyphiidae), (C) siatkowa web (Dictynidae), (D) zredukowana sieć orbitalna (Uloboridae) (E) wertykalna sieć orbitalna (Aranaeidae), (F) splątana (Theridiidae), (G) horyzontalna sieć orbitalna (Tetragnathidae). (Autorzy: E. J. Roberson, Rooney, Thomas & Roberson, Elizabeth & Chips, Michael & Carson, Walter. Źródło: PeerJ)
