Czerwone listy to opracowania, w których analizowane jest ryzyko wymarcia gatunków. W Polsce ostatnie takie opracowanie wydano w 2002 roku, więc od długiego czasu brak było aktualnych danych. OTOP, wspólnie z naukowcami z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN oraz z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, podjął się przygotowania aktualnej czerwonej listy. 

Analizy przeprowadzono w oparciu o metodykę Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), wykorzystując ok. 1,4 miliona obserwacji z lat 2010-2019, pochodzących głównie z programu Monitoringu Ptaków Polski oraz z portalu Ornitho. Analizami objęto 230 gatunków ptaków, a badaniom poddano trzy kluczowe parametry: liczebność, zasięg i trend populacji.

Zgodnie z informacjami zawartymi w raporcie, w ciągu 200 lat obserwacji w Polsce wymarło 16 gatunków ptaków, a 47 kolejnych jest zagrożonych. To o 30 proc. więcej niż w poprzednim spisie z 2002 roku. Obecnie 12 gatunków ptaków uznaje się za krytycznie zagrożone (CR), 10 za zagrożone (EN), a 25 za narażone (UV). 

Wśród gatunków krytycznie zagrożonych jest m.in. świstun, rycyk, rybitwa czubata, błotniak zbożowy, kraska czy dzierzba czarnoczelna. Na listę zagrożonych trafiły też lepiej znane gatunki – w tym gawron, słowik szary, mewa siwa, czajka i przepiórka. 

Najbardziej zagrożone grupy ptaków to siewkowe i blaszkodziobe. Od 61 do 70 proc. gatunków w tych grupach wymaga pilnej szczególnej ochrony. Dominujące typy siedlisk, w których występują ptaki zagrożone, to mokradła i łąki w dolinach rzek, zbiorniki wodne i rzeki, a także wybrzeże morskie. 

Czerwona lista uwzględnia także przypadki odbudowy populacji i obniżenia statusu zagrożenia, które dają nadzieję, że odpowiednio wdrażane programy ochrony mogą poprawiać los gatunków zagrożonych. Jednym z nielicznych przykładów jest sokół wędrowny. 

Łącznie gatunków, których status ochrony się poprawił, jest zaledwie osiem. 

Eksperci podkreślają, że nowa publikacja „wypełnia ważną lukę w naszej wiedzy o aktualnym statusie zagrożenia krajowej awifauny” i pozwala wyznaczać nowe cele w działaniach na rzecz ochrony przyrody. 

Cała publikacja jest bezpłatnie dostępna do pobrania pod tym linkiem: Czerwona księga ptaków Polski 2020.