Nowe badania wskazują że koty udomowili starożytni Egipcjanie. I mieli ku temu makabryczne powody
Badania genetyczne wskazują, że koty domowe pochodzą od dzikich starożytnych kotów północnoafrykańskich. Były specjalnie hodowane w Egipcie, ale bynajmniej nie do łapania myszy. Koty zabijano, mumifikowano i składano w ofierze bogom.
Spis treści
Mumifikacja w starożytnym Egipcie powszechnie kojarzona jest z ludźmi. Konserwacja doczesnych szczątków miała umożliwić zmarłym życie pozagrobowe. Jednak liczne wykopaliska dowodzą, że mumifikowano także zwierzęta. Uwagę badaczy zwracają szczególnie tysiące mumii kotów. Nowe badania dowodzą, że hodowla kotów w starożytnym Egipcie była masowa. Po co Egipcjanom było tyle kotów? Przyczyny okazują się makabryczne.
Po co Egipcjanie masowo hodowali koty?
Dwa nowe artykuły opublikowane w serwisie preprintów bioRxiv rzucają nowe światło na pochodzenie i rozprzestrzenianie się kota domowego (Felis catus). Analizy morfologiczne i genetyczne wskazują na afrykańskie pochodzenie kotów domowych, od dzikich kotów nubijskich (Felis lybica).
Analiza genetyczna 70 starożytnych szczątków kotów z Europy, Anatolii, Afryki Północnej, Bułgarii i Włoch sugeruje, że obecne koty domowe pochodzą z Afryki Północnej. Ich rozprzestrzenienie po Europie nastąpiło w dwóch falach: pierwsza w I tysiącleciu p.n.e. zaowocowała populacją kotów na Sardynii. A druga, rozleglejsza, dała początek współczesnym europejskim kotom domowym i nastąpiła około 2 tysięcy lat temu. Dużo później koty trafiły do Chin.
Co jednak było przyczyną tej populacyjnej eksplozji? Najstarszym genetycznie potwierdzonym kotem domowym jest zmumifikowany osobnik z Egiptu z około 500 roku p.n.e. Naukowcy sugerują, że współczesne koty domowe mogą wywodzić się z praktyk rytualnych starożytnych Egipcjan, którzy masowo mumifikowali koty jako ofiary dla bogów. Szacuje się, że Egipcjanie zmumifikowali nawet 70 milionów zwierząt, z czego znaczna część to koty.
„Zapotrzebowanie” na koty do mumifikacji było ogromne, co doprowadziło do ich celowej hodowli na potrzeby religijne. Preferowano oczywiście osobniki łagodniejsze i towarzyskie, co mogło sprzyjać ich udomowieniu i dalszemu rozpowszechnieniu poza Egiptem.
Na ofiarę mumifikowano też m.in. ibisy, krokodyle, małpy, lwy, psy, szakale, a nawet ryby. Wiele zwierząt reprezentowało egipskie bóstwa. W przypadku kotów była to ważna bogini Bastet. Przedstawiana była z głową kota i uważana za patronkę nie tylko tych zwierząt, ale i miłości, radości, płodności i muzyki. Bastet początkowo przedstawiano jako lwicę. Z czasem jej wizerunek uległ ewolucji i przybrała postać bliższą kotu domowemu.
Inne teorie o pochodzeniu kota
Dotychczas udomowienie kota wiązano przede wszystkim z upowszechnieniem rolnictwa i osiadłego trybu życia w epoce neolitu (10 tys. lat temu). Koty miały zbliżyć się do ludzkich siedzib częściowo z własnej woli, częściowo z woli człowieka, który zauważył ich zdolności do polowania na gryzonie i wykorzystał je. Dowodem miały być znaleziska, takie jak pochówek na Cyprze sprzed 9500 lat, zawierający szczątki człowieka i kota.
Jednak DNA współczesnych kotów oraz wspomniane dwa nowe badania dowodzą, że koty rozprzestrzeniły się w Europie później, a ich kod genetyczny różni się od neolitycznych znalezisk. Zatem choć relacje między ludźmi a kotami istniały wcześniej, to właśnie praktyki religijne starożytnych Egipcjan miały odegrać kluczową rolę w procesie ich udomowienia.
Źródło: bioRxiv (1), bioRxiv (2)
Nasza autorka
Magdalena Rudzka
Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.