Mały ptak po raz drugi zawitał do Polski. Przyleciał zza oceanu

Spis treści:

1. Junko w Polsce
2. Możliwe przyczyny zabłąkania
3. Charakterystyka junko zwyczajnego
4. Ptak junko – środowisko naturalne i dieta
5. Historia badań i obrączkowanie ptaków

Z Ameryki Północnej prosto na Podlasie. To dopiero druga taka obserwacja na terenie Polski w historii. Mały ptak musiał pokonać ponad 5 tys. kilometrów i przemierzyć Ocean Atlantycki. Jego podróż pokazuje, jak nieprzewidywalne potrafią być ptasie wędrówki. Oto kulisy niezwykłego lotu.

Junko w Polsce

4 maja 1963 roku na Półwyspie Helskim, podczas badań terenowych, ornitolodzy złapali w sieci wyjątkowo rzadkiego ptaka — samicę junko. Gatunek ten został oznaczony jako ptak lotny w nieznanym wieku. Było to pierwsze stwierdzenie tego gatunku w Polsce. Junko to niewielki ptak, wielkością dorównujący powszechniej znanemu wróblowi. Aby dotrzeć do Polski, musiał przemierzyć ocean i tysiące kilometrów. Powód, dla którego przyleciał właśnie na Półwysep Helski, pozostaje zagadką.

Jak podaje Birding Poland, 16 lutego 2025 roku, w naszym kraju ponownie zaobserwowano ptaka junko zwyczajnego. Tym razem we wsi Grudki w okolicach Puszczy Białowieskiej. Okaz został zauważony przez Wojciecha Stelmacha, Arkadiusza Stelmacha, Teresę Matysiak i Aleksandrę Szymańską w stadzie sikor w przydomowym ogródku. Było to dopiero drugie stwierdzenie tego gatunku w Polsce.

Możliwe przyczyny zabłąkania

Przyczyny tego, że poszczególne gatunki ptaków trafiają w nietypowe dla siebie lokacje, mogą być różne. Jedna z hipotez mówi o utracie orientacji przestrzennej, w wyniku której ptak traci właściwy kierunek lotu. Dezorientację mogą wywoływać również warunki pogodowe (w tym: silne wiatry, burze), sztuczne światło nocne oraz zakłócenia pól magnetycznych, które ptaki wykorzystują do nawigacji.

Coraz częściej zwraca się również uwagę na zmiany klimatu, które mogą modyfikować trasy ptasich wędrówek lub przesuwać zasięgi występowania różnych gatunków ptaków. Te czynniki również mogły wpłynąć na pojawienie się junko zwyczajnego w Polsce.

Charakterystyka junko zwyczajnego

Junko zwyczajny (Junco hyemalis) to jeden z najliczniejszych ptaków wróblowych Ameryki Północnej. Wyodrębniono co najmniej sześć geograficznie zróżnicowanych podgatunków, różniących się cechami fenotypowymi. Ptaki te zazwyczaj mają ciemnoszare lub brązowe upierzenie, charakterystyczny różowy dziób oraz białe pióra na ogonie. Ich zasięg występowania rozciąga się od Kanady po Meksyk.

„Junko ciemnooki” to dosłowne tłumaczenie angielskiej nazwy dark-eyed junco. Naukowa nazwa „junco” pochodzi z hiszpańskiego słowa „juncus”, oznaczającego „trzcina”. Natomiast „hyemalis” wywodzi się z łacińskiego „hiems” (zima), co nawiązuje do pory roku, w której ptaki te najczęściej spotykano.

Ptak junko – środowisko naturalne i dieta

Według National Audubon Society, junko zwyczajnego można spotkać zarówno na obrzeżach lasów, jak i w podmiejskich ogrodach. Jego dieta obejmuje nasiona i owady. Zimą ptaki te żerują głównie na nasionach chwastów, traw i jagodach, skacząc i biegając po ziemi w poszukiwaniu pokarmu. Ich naturalne siedliska są zbliżone do środowisk europejskich, co oznacza, że potencjalnie nie wymagają specjalnych warunków do przetrwania w Polsce.

Mimo podobieństw środowiskowych, junko zwyczajny może napotkać trudności w znalezieniu partnera do rozrodu z powodu swoich terytorialnych zachowań i specyficznych potrzeb lęgowych. Przystosowanie się do polskiego klimatu również może stanowić wyzwanie — ptak będzie musiał poradzić sobie z zimowymi mrozami, wilgotnością i zmiennością pór roku. Dodatkowo zagrożenie stanowią drapieżniki, takie jak koty, ptaki drapieżne czy kuny. Ptaki te będą musiały także znaleźć odpowiednie miejsca do nocowania i żerowania oraz konkurować o zasoby pokarmowe z innymi ptakami.

Historia badań i obrączkowanie ptaków

W latach 60. XX wieku rozpoczęto w Polsce pierwsze programy obrączkowania ptaków w ramach Akcji Bałtyckiej — jednego z najstarszych programów badawczych w kraju. Ornitolodzy rozstawiali sieci, w które wpadały ptaki, co umożliwiało ich oznaczenie i obrączkowanie. To właśnie w ten sposób po raz pierwszy schwytano junko ciemnookiego w Polsce, choć pierwszym ptakiem zaobrączkowanym w ramach Akcji Bałtyckiej był biegus malutki.

Źródła: Akcja Bałtycka, All About Birds