Ten grzyb wyróżnia się nie tylko wyglądem. Niektórzy uważają, że jest najsmaczniejszy

Spis treści:

1. Kozia broda – co to za grzyb?
2. Gdzie występuje kozia broda?
3. Na to trzeba uważać

W 1990 roku kozia broda trafiła na listę gatunków podlegających ścisłej ochronie. Działania ochronne przyniosły dobry efekt. Na przestrzeni lat, grzyb rozprzestrzeniał się, a jego owocniki stawały się coraz częstszym widokiem w polskich lasach. Status tego gatunku został zmieniony w 2014 roku. Od tamtej pory, kozią brodę można zbierać bez przeszkód.

Kozia broda – co to za grzyb?

O jakim grzybie mowa? Dla wielu osób, potoczna nazwa tego gatunku może brzmieć obco. Kryje się pod nią Sparassis crispa, w Polsce znany jako siedzuń sosnowy. Ten charakterystyczny przedstawiciel rodziny siedzuniowatych wcześniej funkcjonował pod nazwą „szmaciak gałęzisty”, jednak ze względu na jej wydźwięk zastąpiono ją bardziej eleganckim ludowym określeniem. Warto wspomnieć, że w polskim piśmiennictwie mykologicznym siedzuń sosnowy pojawiał się także jako sorokop, płaskosz sorokop, siedź, sieduń i strzępiak kędzierzawy.

Wygląd tak oryginalny, jak sama nazwa

Jak rozpoznać kozią brodę? To grzyb zaliczany do klasy pieczarników, ale z całą pewnością nikt nie pomyli go pospolitą pieczarką. Owocnik przedstawicieli tego gatunku przypomina nieco kalafior lub jarmuż, a niektórzy porównują go nawet z mózgiem.

Ma nieregularnie kulisty kształt. Ponad mięsistą bazą dzieli się na płatkowate gałązki, tworzące pozrastane struktury, po obu stronach których występuje warstwa hymenialna. Młode grzyby są białawe. Starsze okazy przybierają natomiast kremową lub jasnobrązową barwę.

Nie tylko nietypowy, ale także ogromny

Kozią brodę trudno przeoczyć, nie tylko ze względu na jasne ubarwienie, kontrastujące z leśnym poszyciem. Mniejsze owocniki koziej brody osiągają ok. 5 cm wysokości i 6 cm szerokości, ale okazy mierzące odpowiednio 20 i 30 cm wcale nie należą do rzadkości. To jednak jeszcze nie wszystko. W obrębie gatunku Sparassis crispa trafiają się też prawdziwe kolosy. Grzybiarze niejednokrotnie natrafiali na okazy ważące nawet 6 kg, a i tym daleko było do rekordu.

W 1711 roku, w Turoszowie jeden z leśników natknął się na dwie ogromne kozie brody. Większy grzyb ważył aż 20 kg i mierzył ponad 250 cm. To jednak jeszcze nic. Rekordowy okaz został odnaleziony na południu Francji. Ważył niemal 29 kg.

Gdzie występuje kozia broda?

Grzyb kozia broda występuje w całej Polsce, najliczniej na Pomorzu, ziemi lubuskiej, Mazowszu i w Wielkopolsce. Jego naturalnym środowiskiem są przede wszystkim lasy iglaste, ale także mieszane. Siedzuń sosnowy rośnie na korzeniach drzew iglastych, zarówno żywych, jak i martwych. Charakterystyczną jasną grzybnię najczęściej można zobaczyć obok sosny. Rzadziej pojawia się na świerkach i daglezjach. Grzyba należy szukać u podstawy pnia. Owocniki pojawiają się od lipca do końca października, a raz zaatakowane drzewo obrodzi w grzyby także w kolejnych latach.

Na to trzeba uważać

Jak wspomnieliśmy wcześniej, obecnie grzyb kozia broda nie znajduje się pod ochroną. W Polsce można zbierać go bez przeszkód i wiele osób korzysta z tej możliwości. W środowisku smakoszy leśnych przysmaków gatunek ten słynie ze swojego specyficznego smaku, w którym uwypuklają się orzechowe nuty. Doskonale nadaje się do przygotowania różnorakich potraw, w tym zup i sosów. Trzeba jednak mieć świadomość, że gatunek ten łatwo pomylić z innymi.

Kozia broda przypomina nieco siedzunia dębowego, który tworzy owocniki przy drzewach iglastych (najczęściej przy jodle i świerku), ale czasami pojawia się też przy gatunkach liściastych. Ten gatunek odróżnia się od opisywanego bardziej wyblakłymi i listkowatymi, nieco szerszymi zakończeniami rozgałęzień. Podobna jest też soplówka jeżowata. Także ten gatunek ma kuliste owocniki o nieregularnym kształcie, ale w tym przypadku zakończenia bardziej niż listki przypominają sople.

Dlaczego nie należy ich zbierać? Oba gatunki są jadalne, jednak znajdują się pod ochroną. Szczególnie zagrożona jest soplówka, która na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status E, co oznacza, że należy do gatunków wymierających.

Inne grzyby podobne do koziej brody

Wśród grzybów, które przypominają kozią brodę, warto wymienić jeszcze kilka gatunków. Są to:

• trzęsak listkowaty – owocniki tego gatunku mają nieregularny pofałdowany kształt i jasnobrązową barwę. Pojawiają się na pniach drzew iglastych;
• koralówka złocista (gałęziak złocisty) – ma krzaczkowaty, silnie rozgałęziony owocnik o żółtawej barwie. Jest grzybem jadalnym, ale na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status E;
• koralówka żółta (gałęziak żółty) – owocnik tego gatunku przypomina krzaczkowatą strukturę koralówki złocistej, ale żółte ubarwienie tego grzyba jest wyraźnie jaśniejsze. Młode owocniki mają jadalny trzon, ale starsze okazy zawierają substancję zaburzającą trawienie;
• koralówka strojna (gałęziak strojny) – krzaczkowaty owocnik tego gatunku ma pomarańczową lub łososiową barwę. Jest grzybem trującym, silnie zaburzającym trawienie.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.