Wysoko w górach Qin Ling w środkowych Chinach żyją małe naczelne o śmiesznych pyszczkach, które zdołały się zaadaptować do niezwykle nieprzyjaznego klimatu. Złota małpa wąskonosa jest jednym z pięciu spokrewnionych gatunków, potomków wielkich niegdyś populacji zamieszkujących tereny Azji.
Najpierw zdziesiątkowały je zmiany klimatu, które nastąpiły po ostatniej epoce lodowcowej. Teraz stanęły w obliczu zagrożenia ze strony ludzi. Małpy wypierane z naturalnych siedlisk przez wycinki lasów, nowe osiedla i myśliwych polujących na nie dla zdobycia mięsa, kości (rzekomo mają właściwości lecznicze) i cennego futra muszą uciekać wysoko w góry. Na 3000 m n.p.m. skaczą po zmarzniętych gałęziach, pokonują lodowate strumienie i próbują przetrwać mroźne zimy, chronione jedynie tak pożądanym przez ludzi futrem.
Na świecie żyje ok. 20 tys. złotych małp z rodzaju Rhinopithecus. Część zamieszkuje górski rezerwat Zhouzhi utworzony w celu ich ochrony. Łacińska nazwa gatunku Rhinopithecus roxellana została podobno zainspirowana imieniem konkubiny XVI-wiecznego osmańskiego sułtana, której nos był charakterystycznie zadarty.
Stworzenie to wyróżnia się zdolnościami adaptacyjnymi. Potrafi bowiem przetrwać na diecie złożonej w znacznej mierze z niskobiałkowych porostów i kory bezlistnych zimą drzew. Duże skupiska, w których żyje, odstraszają drapieżników takich jak pantery mgliste.
W hierarchii stada tych małp matki stoją wyżej niż bezpłodne samice oraz samce z wieloma partnerkami. – Poważane są też samce wykazujące się odwagą i wytrwałością – wyjaśnia biolog Qi Xiao-Guang z Northwest University w Xi’an. – Poszczególne społeczności mogą wejść w konflikt, gdy ich terytoria pokryją się, a wówczas samce dają pokaz męstwa, walcząc o wykurzenie wroga ze swojego rewiru.
Skąd wziął się u wąskonosych przedziwny wygląd twarzy? – Naukowcy nie są pewni jego źródeł – mówi prymatolog Nina Jablonski. Zdaniem badaczki płaski pysk ma chronić głowę przed ekstremalnym mrozem groźnym dla nieosłoniętych sierścią wrażliwych nosów.
Jennifer S. Holland
