Dzwon Zygmunt bije od pół tysiąca lat. Jego serce pękało cztery razy

Spis treści:

1. Zawieszenie Dzwonu Zygmunta
2. Dzwon Zygmunt – kiedy bije?
3. Ile waży Dzwon Zygmunta?
4. Z czego wykonano Dzwon Zygmunta?
5. Dzwon Zygmunt – informacje praktyczne

Dzwon Zygmunt po raz pierwszy zaczął bić ponad 500 lat temu. Pół tysiąclecia później nadal bije, choć los nie szczędził jego serca. Słynny dzwon w Wieży Zygmuntowskiej na Wawelu przyciąga turystów z Polski i zagranicy nie tylko swoim imponującym wiekiem, ale też rozmiarami. Bardzo długo Dzwon Zygmunt był największym dzwonem w naszym kraju. To zmieniło się jednak w 1999 roku. Od tamtej pory rekordzistą jest dzwon Maryja Bogurodzica w Bazylice Matki Bożej Licheńskiej w Licheniu.

Mimo że Dzwon Zygmunta nie jest już największy w Polsce, nadal cieszy największą sławą spośród wszystkich dzwonów. To zasługa choćby jego iście królewskiej lokalizacji – w katedrze wawelskiej w Krakowie. Zygmunt jest też pamiątką minionych wieków. W pewnym sensie był świadkiem wielu kluczowych wydarzeń w historii ziem polskich. Sam też o nich informował.

Zawieszenie Dzwonu Zygmunta

Historia Dzwonu Zygmunta zaczyna się w pierwszej połowie XVI w. Jeden z najważniejszych dziś symboli narodowych Polski został odlany w Krakowie w 1520 roku przez Hansa Behema, znakomitego ludwisarza pochodzącego z Norymbergi. Fundatorem dzwonu był król Zygmunt I Stary. Władca pragnął, aby dzwon nie tylko oddawał hołd Bogu, ale również podkreślał chwałę dynastii Jagiellonów oraz całego Królestwa Polskiego. Wówczas nazywano go magna campana regia, czyli wielki dzwon królewski.

Początkowo dzwon był dedykowany licznym świętym, patronom króla Zygmunta I Starego. Z czasem zaczęto nazywać go Dzwonem Zygmunta – co odnosiło się zarówno do króla-fundatora, jak i do jego patrona, św. Zygmunta. Do dziś nie jest jasne, dlaczego monarcha zdecydował się na ufundowanie olbrzymiego dzwonu. Decyzja mogła być podyktowana różnymi motywami, w tym wotum błagalnym związanym z narodzinami Zygmunta II Augusta. Królewski potomek przyszedł na świat 1 sierpnia 1520 roku.

Choć dzwon ukończono jeszcze w drugiej połowie 1520 roku, jego zawieszenie opóźniono do czasu powrotu króla z wojny pruskiej. Transport dzwonu na Wawel z królewskiej ludwisarni, znajdującej się w okolicy przedmieścia Biskupie, rozpoczął się w czerwcu 1521 roku. Przewożono go ulicami Krakowa – trasą biegnącą przez ulicę Sławkowską, Rynek Główny i Grodzką. Ostatecznie 9 lipca dzwon został umieszczony w wieży. Proces ten, trwający zaledwie godzinę, wymagał zastosowania skomplikowanej konstrukcji z linami, wielokrążkami i przeciwwagami w postaci skrzyń wypełnionych kamieniami. Wydarzenie to obserwowały najważniejsze osoby na królewskim dworze, w tym sam monarcha, królowa i ich świta.

Zanim jednak dzwon zawisł na wieży, przeprowadzono jego konsekrację oraz symboliczny chrzest. Zawieszenie zakończono 13 lipca 1521 roku. Wtedy też mieszkańcy Krakowa mogli po raz pierwszy usłyszeć jego majestatyczny dźwięk. Dzwon Zygmunta do dziś pozostaje jednym z najcenniejszych zabytków kultury i dziedzictwa Polski.

Dzwon Zygmunt – kiedy bije?

Dzwon Zygmunt przez wieki cieszył się przywilejem pierwszeństwa. To jego dźwięki rozpoczynały uroczystości religijno-państwowe. Dopiero potem dołączały do niego inne krakowskie dzwony. Dzwon Zygmunt bił w sumie przy 16 koronacjach, począwszy od Zygmunta II Augusta w 1530 roku, a kończąc na Auguście III w 1734 roku. Rozbrzmiewał także przy wjazdach przedkoronacyjnych, pogrzebach królewskich (pierwszy raz po śmierci Zygmunta I Starego w 1548 roku) oraz w podzięce za zwycięstwa, np. po bitwach pod Kircholmem (1605 r.), Beresteczkiem (1651 r.) czy Wiedniem (1683 r.).

Dzwon dzwonił również podczas ingresów biskupich, pogrzebów kanoników oraz każdorazowego śpiewania „Te Deum” w katedrze. Można go była także usłyszeć w wyjątkowych okolicznościach, takich jak pożar Zamku Królewskiego na Wawelu w 1702 roku. Na pamiątkę tego wydarzenia przez ponad dwa stulecia 15 września odprawiano mszę, podczas której dźwięczał Zygmunt.

Historyczny dzwon nadal bije, a jego dźwięki są żywym świadectwem tradycji i historii. Zygmunt dzwoni podczas najważniejszych świąt kościelnych i państwowych, takich jak Boże Narodzenie, Wielkanoc, Wszystkich Świętych czy Święto Niepodległości.

Ile waży Dzwon Zygmunta?

Dzwon Zygmunta, znajdujący się na Wieży Zygmuntowskiej Katedry Wawelskiej w Krakowie, waży 12 600 kilogramów. Jego całkowita wysokość, wraz z jarzmem i sercem, wynosi 450 centymetrów, a ton uderzeniowy to G (sol). Dźwięk dzwonu jest słyszalny w promieniu do 30 kilometrów. Do jego rozkołysania potrzebnych jest 12 dzwonników.

Z czego wykonano Dzwon Zygmunta?

Dzwon Zygmunt został odlany z brązu, będącego stopem składającym się w 80% z miedzi i w 20% z cyny. Oryginalne serce dzwonu, wykute z żelaza, miało 218,5 cm długości i ważyło 323 kg. Pierwszy raz uderzyło w klosz Zygmunta 13 lipca 1521 roku. W XIX wieku serce pękało trzykrotnie i było naprawiane. Do ostatniego czwartego pęknięcia doszło w Boże Narodzenie 2000 roku. Uszkodzone serce zostało zastąpione nowym, które bije od 14 kwietnia 2001 roku.

Przyczyną pęknięć serca była m.in. domieszka fosforu w stopie żelaza. Nowe serce zostało wykonane ze stali o odpowiednim składzie chemicznym, aby zapobiec przyszłym uszkodzeniom. Dzwon Zygmunta podlega regularnej konserwacji, obejmującej przegląd konstrukcji nośnej, zawieszenia oraz samego serca dzwonu, aby zapewnić jego prawidłowe funkcjonowanie.

Dzwon Zygmunt – informacje praktyczne

Dzwon Zygmunta znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej Katedry Wawelskiej w Krakowie. Zwiedzanie wieży z dzwonem jest możliwe w ramach wizyty w katedrze. Godziny otwarcia różnią się w zależności od pory roku:

• kwiecień – wrzesień: poniedziałek – sobota 9:00–17:00, niedziela 12:30–17:00;
• październik – marzec: poniedziałek – sobota 9:00–16:00, niedziela 12:30–17:00.

Bilety można nabyć w kasie biletowej niedaleko wejścia do świątyni. Cena biletu normalnego (bez audioprzewodnika) wynosi 25 złotych, a ulgowego 17 złotych. Rezerwacja z wyprzedzeniem nie jest konieczna, bilety można jednak kupić wcześniej online.

Wejście na Wieżę Zygmuntowską odbywa się poprzez kaplicę św. Małgorzaty. Ze względu na stromą wspinaczkę po wąskich schodach, zwiedzanie może być wymagające dla osób o ograniczonej mobilności. Na miejscu warto zwrócić uwagę na oryginalne serce dzwonu, które jest eksponowane na półpiętrze wieży.

Źródło: Visit Małopolska, Krakow

Nasz autor

Mateusz Łysiak

Dziennikarz podróżniczy, rowerzysta, górołaz. Poza szlakiem amator kuchni włoskiej, popkultury i języka hiszpańskiego.