Kto wymyślił zmianę czasu?

Zaczęło się w Niemczech. 30 kwietnia 1916 roku obywatele II Rzeszy pierwsi na świecie przesunęli zegarki o godzinę do przodu. To nie Niemcy jednak wpadli na pomysł sezonowej zmiany czasu. Pierwszy na ten pomysł wpadł amerykański uczony i polityk Benjamin Franklin, Ten sam, który uważany jest za wynalazcę piorunochronu, a jednocześnie współautor Konstytucji USA. Franklin zauważył, że gdyby ludzie wstawali i kładli się spać wcześniej, zyskałaby na tym gospodarka. 

Tym tropem poszedł Brytyjczyk William Willet. Był tak przekonany o genialności pomysłu, że z własnych funduszy w 1907 r. opublikował broszurkę „The Waste of Daylight" („Marnowanie światła dziennego"). W opracowaniu wyliczył, że gdyby w okresie letnim przestawić zegary o 80 minut, można byłoby zaoszczędzić na oświetleniu kilka milionów funtów. Rząd brytyjski do wyliczeń Willeta podchodził sceptycznie. Tematem zainteresowali się natomiast Niemcy, którzy jako pierwsi w Europie zdecydowali się na inny czas letni i zimowy.

W ich ślady poszły kolejne europejskie państwa, a wraz z nimi Amerykanie, którzy 19 marca 1918 roku ogłosili obowiązek stosowania czasu letniego na czas wojny. Strategiczna decyzja miała dać oszczędność ogromnych ilości paliwa wykorzystywanego do produkcji energii elektrycznej. 

Od kiedy zmieniamy czas w Polsce?

W naszym kraju pierwsze próby wprowadzenia zmiany czasu czyniono jeszcze w pierwszej połowie XX wieku. Jednak dopiero od 1977 nieprzerwanie przestawiamy zegarki każdej wiosny i jesieni. Dziś czas letni obowiązuje w prawie 70 krajach świata. Od roku 2000 w całej Unii Europejskiej czas letni zaczyna się w ostatnią niedzielę marca, a kończy w ostatnią niedzielę października. 

Zmiana czasu – który czas był pierwszy? Letni czy zimowy?

Po raz pierwszy zmieniono czas na letni 30 kwietnia 1916 r. Do tego czasu zawsze obowiązywał czas zimowy i to właśnie czas zimowy uznaje się dzisiaj na bardziej naturalny. 

Ewentualna decyzja o rezygnacji ze zmiany czasu stawia pytanie, który pozostawić. Oryginalny zimowy czy letni? Obiektywnie rzecz biorąc, żadna opcja nie jest idealna. W przypadku powrotu do czasu zimowego i utrzymaniu go przez cały rok 21 czerwca w Rzeszowie słońce będzie wstawać godzinę wcześniej niż teraz, czyli o 3:08.

Tymczasem decydując się na długie wakacyjne dni i przyjemny czas letni przez cały rok, w Świnoujściu (czyli najbardziej na północ i na zachód położonym mieście w Polsce) 21 grudnia grudnia słońce będzie wstawać o 9:25. 

Zmiana czasu – kiedy ostatni raz przestawimy zegarki?

Mimo że już w 2019 r. Parlament Europejski był bliski ukończenia prac nad likwidacją zmiany czasu, ostateczne decyzje zostały wstrzymane z powodu trwającej pandemii COVID-19 i wstrzymane do odwołania. W 2021 roku jednak Komisja Europejska zaleciła państwo członkowskim Unii Europejskiej kontynuowanie obecnych regulacji przynajmniej do 2026 r. 

W tym roku czas zimowy na wiosenny zmieniamy w nocy z soboty 25 marca na niedzielę 26 marca. 

Zmiana czasu – ciekawostki

  • Unikajmy przesuwania wskazówek do tyłu. To niekorzystne dla mechanizmów – radzą zegarmistrzowie. Aby nie zepsuć zegarka, lepiej przesunąć wskazówki o jedenaście godzin do przodu. 
  • Wiele osób ma problem z zapamiętaniem, kiedy cofa się zegar o godzinę, a kiedy przyspiesza. W zapamiętaniu pomóc może anglojęzyczny zwrot: spring forward, fall back. Powiedzenie wykorzystuje dwuznaczność słów spring (wiosna lub skok) i fall (jesień, ale też upadek). Wychodzi nam więc „wiosna – skok w przód" i „jesień – upadek w tył".
  • Szwedzcy lekarze z Karolinska Institutet przeprowadzili interesujący eksperyment. Wzięli pod lupę rejestry szpitalne z ostatnich 20 lat. Okazało się, że zmiany czasu miały wpływ na liczbę zdiagnozowanych zawałów serca. W pierwszych tygodniach po zmianie czasu na letni – i tym samym po gwałtownym skróceniu snu o godzinę – liczba ataków serca wzrastała o 5%. Co ciekawe, podczas jesiennego „wydłużania snu" tendencja była odwrotna – ludzie rzadziej dostawali zawału. 
  • Bez względu na obliczenia ekonomistów i ostrzeżenia lekarzy są i tacy, którzy w zmianie czasu widzą dobre strony. Brytyjczycy zauważyli, że przesuwanie wskazówek zegarków znacząco wpływa na bezpieczeństwo na drogach. Lepsza widoczność wieczorem przekłada się na mniejszą liczbę wypadków. 
  • Czas letni sprzyja branży sportowej i rekreacyjnej. Kiedy dzień kończy się później, można dłużej oddawać się aktywnościom na świeżym powietrzu – chociażby grze w tenisa czy w golfa. Cierpi z kolei branża rozrywkowa – przede wszystkim właściciele kin, bo ludzie mniej chętnie chadzają na seanse do ciemnych, zamkniętych sal, kiedy na zewnątrz świeci słońce. Z podobnych powodów widzów tracą stacje telewizyjne.