Nietoperze to jedyne zdolne do aktywnego lotu ssaki. Są bardzo różnorodne – nauka zna ponad 1300 gatunków tych zwierząt. Ich ewolucja przebiegała inaczej niż u ptaków. Nie mają lekkich kości pneumatycznych ani piór. Ciała nietoperzy są więc relatywnie niewielkie – zbyt ciężki osobnik nie wzbiłby się w powietrze.
Natomiast z lataniem nietoperze radzą sobie nierzadko lepiej niż ptaki. Są przede wszystkim bardzo zwrotne. Zawdzięczają to dwóm zdolnościom: zmianie kształtu skrzydeł oraz naprzemiennemu uderzaniu skrzydłami. Najszybsze gatunki nietoperzy osiągają w powietrzu prędkości zbliżone do 100 km/godz. A jaki jest największy nietoperz?
Największy nietoperz na świecie
Najcięższy latający ptak na świecie to drop olbrzymi (Ardeotis kori). Żyje w Afryce. Potrafi się wzbić w powietrze, choć jego masa sięga – w przypadku samców – 18 kg. Nietoperzom daleko do takich rekordów.
A jaki jest największy nietoperz na świecie? Tu zdania są podzielone. Poniżej przedstawiamy dwa największe gatunki. Łączy je to, że są zaliczane do rodziny rudawkowatych (Pteropodidae). Te wielkie nietoperze inaczej nazywane są meganietoperzami, latającymi psami lub latającymi lisami.
Rudawka wielka
Rudawka wielka / fot. Getty Images
Rudawka wielka (Pteropus medius), zwana też latającym lisem indyjskim, występuje w południowej Azji. W odróżnieniu od pozostałych nietoperzy nie ma zmysłu echolokacji, więc nie potrafi latać w całkowitej ciemności. Żywi się owocami. Bywa uznawana za szkodnika w sadach owocowych, ale odgrywa ważną rolę jako zapylacz roślin i zwierzę roznoszące ich nasiona.
Na owocowej diecie rudawka osiąga duże – jak na nietoperza – rozmiary. Może mieć do 25 cm długości, 1,5 m rozpiętości skrzydeł i wagę ok. 1,6 kg. To niewiele w porównaniu z dropiem olbrzymim, ale warto pamiętać o odmiennej anatomii ptaków i nietoperzy.
Acerodon grzywiasty
Acerodon grzywiasty / fot. Luke Marcos Imbong, Wikimedia Commons, CC-BY-SA-4.0
Kolejny rekordzista to acerodon grzywiasty (Acerodon jubatus). Zamieszkuje on Filipiny. Podobnie jak wiele innych rudawkowatych, jest owocożerny. Z racji ubarwienia głowy bywa nazywany złotogłowym lisem latającym.
Jakie rozmiary osiąga acerodon? Ma skrzydła o rozpiętości sięgającej 1,7 m. Maksymalna masa jego ciała to 1,4 kg. Może się również pochwalić najdłuższym przedramieniem wśród nietoperzy. Jego długość to 21,5 cm.
Acerodon jest gatunkiem zagrożonym i objętym międzynarodową ochroną. Niestety, często pada ofiarą myśliwych dostarczających mięso dzikich zwierząt na targowiska.
Największy nietoperz w Polsce
W Polsce żyje 27 gatunków nietoperzy. Są to zwierzęta owadożerne, prowadzące nocny tryb życia. Zamieszkują m.in. szczeliny, dziuple i jaskinie w lasach, strychy, piwnice, opuszczone budynki lub mosty.
Polskie nietoperze nie osiągają tak wielkich rozmiarów, jak ich tropikalni kuzyni. Jaki jest największy nietoperz w Polsce?
Borowiec wielki
Borowiec wielki / fot. Getty Images
Ten tytuł przypada w udziale borowcowi wielkiemu (Nyctalus noctula). To dość powszechnie spotykany gatunek, występujący w Europie i Azji. Naturalnym środowiskiem jego życia są lasy. Jednak ostatnio coraz częściej można go spotkać nawet w miastach. Na łowy wylatuje wcześniej niż inne nietoperze – często wówczas, kiedy jest zupełnie jasno.
Rekordowe – jak na polskie warunki – rozmiary ciała borowca to 9 cm długości, rozpiętość skrzydeł do 46 cm i masa ciała sięgająca 44 g. To oczywiście niedużo, ale warto pamiętać, że najmniejszy polski nietoperz może ważyć nawet 10 razy mniej! To podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros), osiągający niecałe 5 cm długości.
Zagrożenia dla nietoperzy
W Polsce wszystkie nietoperze objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Ssaki te są zagrożone utratą siedlisk, m.in. wskutek prowadzonej przez ludzi gospodarki leśnej. Zmniejszyła się liczba drzew z dziuplami, w których gniazdowała część gatunków. Nietoperzom szkodzi też wycinanie drzew np. wzdłuż dróg, bo utrudnia im migrację. Także nowoczesne budynki, pozbawione szpar i strychów, nie stwarzają dobrych warunków do zakładania gniazd przez nietoperze.
Aby pomóc nietoperzom, można zawiesić na ścianie domu przeznaczone dla nich budki lęgowe. Należy też unikać niepokojenia tych zwierząt, zwłaszcza w czasie zimowej hibernacji.
Zagrożenia związane z nietoperzami
Nietoperze często żyją w dużych stadach i dużym zagęszczeniu. Często też zmieniają partnerów. Sprzyja to ewolucji groźnych wirusów i rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych. Co ciekawe, specyficzny układ odpornościowy sprawia, że większość tych wirusów nie wywołuje objawów chorobowych u nietoperzy.
W organizmach nietoperzy żyje bardzo wiele wirusów. Niektóre z nich mogą atakować ludzi. Najbardziej znanym ostatnio przykładem jest SARS-CoV-2, odpowiedzialny za pandemię COVID-19. Inne groźne wirusy przenoszone przez nietoperze to:
- wirus wścieklizny,
- wirus SARS,
- wirus MERS,
- wirus Marburg,
- wirus Nipah,
- wirus Hendra.
Z tego powodu należy unikać bezpośredniego kontaktu z nietoperzami. Niebezpieczne mogą być też ich odchody. Lepiej więc nie odwiedzać np. jaskiń zamieszkanych przez nietoperze.
