Alkohol był jedną z najpowszechniejszych i najchętniej używanych substancji w historii, a być może nawet prehistorii. Wiele wskazuje na to, że ludzie pili go znacznie wcześniej, niż wynaleźli pismo.
Gdzie odkryto najstarsze wino na świecie?
Według niektórych badań Chińczycy wytwarzali wino z ryżu, miodu i owoców już 9 tys. lat temu. W górach Kaukazu na terenie współczesnej Gruzji i w Zagros w Iranie winogrona były jednym z pierwszych owoców, które ludzie nauczyli się sadzić. Wino powstało tam już 7,4 tys. lat temu, a więc w epoce kamienia.
Archeolog Patrick McGovern wraz z zespołem znalazł w Iranie ślady wina z 5400 roku p.n.e. To najstarsze wino na świecie, jeśli weźmiemy pod uwagę trunek z fermentowanych winogron. Najstarsze wino europejskie powstało natomiast ok. 4300 r. p.n.e. Jego ślady odnaleziono w neolitycznej osadzie w Dikili Tash w północnej Grecji.
Kto pierwszy produkował wino na skalę masową?
Ponieważ klimat i ziemia greckich wysp oraz kontynentalnej Hellady stwarzały idealne warunki dla winorośli, uprawy rozwinęły się tam gwałtownie w VII w. p.n.e. Grecy jako pierwsi zaczęli produkować wino na ogromną skalę i podchodzili do tego z naukowym zacięciem. „Prace i dni” Hezjoda, pierwszy w historii kalendarz rolniczy, zdradzał, kiedy i jak przycinać winorośl, kiedy zbierać grona oraz jak je wyciskać.
Greccy winiarze udoskonalili też metody uprawy. W winnicach pojawiły się kratownice, zaczęto stosować palikowanie. Te usprawnienia pozwoliły zasadzić więcej krzewów na tym samym obszarze, zwiększając plony i czyniąc zbiór łatwiejszym. Ponieważ uprawa winorośli przynosiła zyski 20-krotnie wyższe niż uprawa zbóż, wino szybko stało się towarem handlowym i najważniejszym produktem eksportowym Grecji. Doprowadziło to do sytuacji, gdy zboże trzeba było sprowadzać z zagranicy.
Najstarsze wino gronowe w Chinach
Wazę o sprzed 3 tys. lat wykopano w chińskiej prowincji Shaanxi w 2012 roku. Wazę znaleziono w grobowcu arystokraty z okresu zachodniej dynastii Zhou, panującej w latach 1046–771 p.n.e. Według naukowców wiele wskazuje na to, że trunek to mityczne wino Qiti, którym raczono się podczas państwowych i religijnych ceremonii.
Jak przekonuje szef wykopalisk Liu Jun, wiele wskazuje na to, że w środku wazy znajduje się najstarsze wino, jakie kiedykolwiek znaleziono na terenie Chin. Świadczyć ma o tym m.in. znaleziona razem z wazą inskrypcja polecająca picie go z umiarem. Odkrycie jest dowodem na to, że alkohol z winogron nie trafił do Chin z krajów śródziemnomorskich, a ma rodzime pochodzenie.
Najstarsze wino do picia
Najstarsze zachowane wino gronowe na świecie nosi nazwę Römerwein von Speyer. Zostało zabutelkowane ok. 325 r. n.e. Ma więc prawie 1700 lat. Odkryto je podczas wykopalisk w 1867 r., w pobliżu niemieckiego miasta Spira. Dziś ta butelka wina znajduje się w Muzeum Historycznego Palatynatu. Nie wiadomo jednak, czy zawarty w niej trunek nadawałby się do picia.
Najstarszym winem do picia może być natomiast Steinwein z 1540 r. Wyprodukowano go w winnicy Würzburger Stein, znajdującej się w niemieckiej Frankonii. W 1961 r. odbyła się degustacja jednej z 420-letnich butelek. Steinwein nadawał się do picia tylko przez kilka chwil. Potem utlenił się i zmienił w ocet winny.
W 2010 r. Dominique Demarville, szef piwnicy domu szampana Veuve Clicquot, spróbował szampana sprzed 170 lat. Ponoć był słodki i świeży, choć niektórzy testerzy określili zapach w pierwszej chwili jako „mokre włosy”. Musujące wino odnaleziono we wraku na dnie Morza Bałtyckiego.
Gdzie rośnie najstarszy krzew winny?
Największą atrakcją słoweńskiego miasta Maribor jest krzew szczepu modra kavčina. To najstarszy na świecie żywy krzew winorośli. Ma aż 400 lat. Rośnie na fasadzie domu, w którym znajduje się małe muzeum, chroniony metalowym płotem.
Najstarsze wina świata / fot. Tim Graham/Getty Images
Pod koniec września w Mariborze odbywa się Festiwal Starej Winorośli, podczas którego odbywa się ma miejsce uroczyste winobranie. 35–55 kg fioletowych owoców zamienia się w 100 buteleczek wina, które trafiają do znamienitych gości odwiedzających Słowenię.
Najstarsze wino w Polsce
Choć uprawa winorośli w Polsce kojarzy się z Ziemią Lubuską, pierwsze winnice powstały pod Krakowem. Wino produkowano tam już w X wieku. Początkowo głównie dla potrzeb liturgii chrześcijańskiej. Zresztą pierwsze sadzonki winorośli trafiły do Polski prawdopodobnie z Czech, podobnie jak chrześcijaństwo.
Od XI wieku wino produkowali mnisi z opactwa benedyktynów w Tyńcu. W tym czasie rozpoczęła się też hodowla winorośli na Podkarpaciu.
Skąd się wzięły winnice w Zielonej Górze?
Legenda głosi, że po zamordowaniu Bachusa przez tytanów bogini Pallas Atena jego krwią pokropiła tereny przyszłych regionów winiarskich. Jedna z kropli spadła na Grünberg (Zieloną Górę), co zapoczątkowało uprawy win na tym terenie. Bardziej historyczne źródła wskazują na rok 1150. To wtedy w rejonie Zielonej Góry miały się pojawić sadzonki winorośli, przywiezione przez osadników z Flandrii.
Zawodny klimat sprawiał jednak, że czasem krzewy przemarzały lub brakowało dni słonecznych, by grona nabrały słodyczy. Mawiano wtedy, iż to napój specjalnie cierpki, gdyż przeznaczony jest do dziczyzny. Jedna z legend mówi, że w Zielonej Górze niepotrzebny był kat. Wystarczył wyrok śmierci i dzban wina, które należało wlać skazanemu do gardła i przywiązać go na noc. Do rana kwaśne wino przeżerało nieszczęśnikowi żołądek.
Gdzie powstały szklane kieliszki do wina?
Grecy pili wino z płytkich czarek z dwoma uchwytami na niskiej nóżce (cylix). Czasem podawano je też w większych naczyniach (kantharos) lub specjalnych rogach do wina (rhyton). Najwyższe warstwy piły z naczyń srebrnych i złotych, pozostali z ceramicznych, zdobionych motywami dionizyjskimi. W użyciu były skóry dyni, a nawet zwierzęce rogi. W 50 r. n.e. Pliniusz Starszy zachęcał do picia z naczyń wykonanych ze złota czy srebra.
W tamtym czasie możliwe było już wytworzenie szklanych kielichów, które były znacznie droższe niż te wykonane z metali szlachetnych. Zdaniem Pliniusza jako pierwsi szkło wytopili feniccy kupcy przypadkowo w ognisku na plaży. Najstarsze ślady produkcji i użytkowania szkła pochodzące z 3400 roku p.n.e. archeolodzy odnaleźli w Mezopotamii i Egipcie.
Natomiast najstarsze znane kielichy szklane datuje się na 400 rok p.n.e. Gdy produkcja szkła dotarła do Rzymu, była rozwijana i udoskonalana. Zaczęto wytapiać szkło przezroczyste, w jego produkcji wyspecjalizowała się w średniowieczu Wenecja. Tak dobrej jakości szkła nie udało się uzyskać w innych częściach Europy, więc próbowano wykraść tę technologię. Z tego względu w XIII wieku przeniesiono produkcję szkła z Wenecji na wyspę Murano, gdzie tajemnica mogła być lepiej strzeżona.
Źródła: archiwum NG, Lubiewino.com.
